Hakem Süreci ve Rehberi

Makale İnceleme, Değerlendirme ve Yayın Süreci

Ön İnceleme ve İntihal Taraması: Çalışma; dergi yayın ilkelerine, akademik yazım kurallarına ve APA Sistemi’ne uygunluk açısından editör tarafından incelenir ve yazarın yüklediği (intihal.net veya iThenticate) benzerlik raporu kontrol edilir. Benzerlik oranının %20’den az olması şartı aranır. 

Alan Editörü İncelemesi: Ön İnceleme ve benzerlik kontrol aşamasından geçen çalışma, ilgili alan editörü tarafından problematik ve akademik dil-üslup açısından incelenir. 

Akademik Değerlendirme Süreci: Alan editörünün incelemesinden geçen çalışma, konu ile ilgili doktora tezi, kitap veya makalesi bulunan en az iki hakemin değerlendirmesine sunulur. Hakem süreci, çift taraflı kör hakemlik uygulaması çerçevesinde gizlilik içinde yürütülür. Hakemin incelediği çalışma hakkındaki görüş ve kanaatini ya metin üzerinde belirtmesi ya da online hakem formu üzerinde en az 150 kelimelik bir açıklama ile gerekçelendirmesi talep edilir. Yazara, hakem görüşlerine katılmaması halinde itiraz ve görüşlerini savunma hakkı verilir. Alan editörü, yazar ve hakem arasında, gizliliği koruyarak karşılıklı iletişimi sağlar.  Hakem raporlarının ikisi de olumlu ise çalışma, yayımlanmasının değerlendirilmesi teklifi ile Yayın Kurulu’na sunulur. İki hakemden birinin olumsuz kanaat belirtmesi halinde çalışma, üçüncü bir hakeme gönderilir. Çalışmalar, en az iki hakemin olumlu kararı ile yayımlanabilir. Çeviri makaleler; orijinaline uygunluk, alan kavramlarının yerinde kullanımı ve dil açısından değerlendirilmek üzere dil ve ilgili alan uzmanlarına gönderilir. Uzmanların olumsuz kanaat belirttikleri çeviriler, yayımlanmaz. Kitap ve sempozyum değerlendirmeleri ile doktora tez özetlerinin yayımına, ilgili alan editörlerinin değerlendirmesi sonucunda karar verilir.

Tashih Aşaması: Hakemlerin inceledikleri metinde tashih yapılmasını istemeleri halinde, ilgili raporlar yazara gönderilir ve çalışmasını tashih etmesi istenir. Yazar, yaptığı tashihleri kırmızı renk ile belirterek alan editörüne sunar.

Alan Editörü İncelemesi: Alan editörü, yazarın metinde kendisinden talep edilen düzeltmeleri yapıp yapmadığını kontrol eder. 

Hakem İncelemesi: Tashih isteyen hakem, yazarın metinde kendisinden talep edilmiş düzeltmeleri yapıp yapmadığını kontrol eder. 

Türkçe Dil Kontrolü: Hakem sürecinden geçen çalışmalar, Türkçe Dil Editörü tarafından incelenir ve gerekli ise yazardan tashih istenir. 

İngilizce Dil Kontrolü: Türkçe dil kontrolünden geçen çalışmalar, İngilizce Dil Editörü tarafından incelenir ve gerekli ise yazardan tashih istenir. 

Yayın Kurulu İncelemesi: Teknik, akademik ve dilsel incelemelerden geçen makaleler, Yayın Kurulu’nda incelenerek nihai yayın durumu karara bağlanır. Üyelerden itiraz gelmesi hâlinde Kurul, oy çokluğu ile karar verir.

Dizgi ve Mizanpaj Aşaması: Yayın Kurulu tarafından yayımlanması kararlaştırılan çalışmaların dizgi ve mizanpajı yapılarak yayına hazır hale getirilir.

Ulusal ve Uluslararası İndekslere Veri Gönderimi: Yayımlanan sayıya ait matbu nüsha yurt içi ve dışındaki referans kütüphanelerine en geç 60 gün içinde; makale üst verisi ise ilgili indekslere 15 gün içinde iletilir.

Editörlerin Etik Görev ve Sorumlulukları

Dergimiz editörleri, açık erişim olarak Committee on Publication Ethics (COPE) tarafından yayınlanan "COPE Code of Conduct and Best Practice Guidelines for Journal Editors" ve "COPE Best Practice Guidelines for Journal Editors" rehberleri temelinde aşağıdaki etik görev ve sorumluluklara sahiptirler. Editörlerimiz dergimizde yayınlanan her yayından sorumludur. Bu sorumluluk bağlamında aşağıdaki rol ve yükümlülükleri taşımaktadırlar:

• Okuyucuların ve yazarların bilgi ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik çaba sarfetme,
• Sürekli olarak derginin gelişimini sağlama,
• Dergide yayınlanan çalışmaların kalitesini geliştirmeye yönelik süreçleri yürütme,
• Düşünce özgürlüğünü destekleme,
• Akademik açıdan bütünlüğü sağlanma,
• Fikri mülkiyet hakları ve etik standartlardan taviz vermeden iş süreçlerini devam ettirme,
• Düzeltme, açıklama gerektiren konularda yayın açısından açıklık ve şeffaflık gösterme.

Yazarlar ile İlişkiler

Editörlerimizin yazarlara karşı görev ve sorumlulukları aşağıdaki şekildedir:

• Editörlerimiz, çalışmaların önemi, özgün değeri, geçerliliği, anlatımın açıklığı ve derginin amaç ve hedeflerine dayanarak olumlu ya da olumsuz karar verirler.
• Editörlerimiz, yayın kapsamına uygun olan çalışmaları ciddi problemi olmadığı sürece ön değerlendirme aşamasına alırlar.
• Editörlerimiz, çalışma ile ilgili ciddi bir sorun olmadıkça, olumlu yöndeki hakem önerilerini göz ardı etmezler.
• Yeni editörler, çalışmalara yönelik olarak önceki editör(ler) tarafından verilen kararları ciddi bir sorun olmadıkça değiştirmezler.
• "Kör Hakemlik ve Değerlendirme Süreci" mutlaka işletilir ve editörlerimiz tanımlanan süreçlerde yaşanabilecek olumsuzlukların önüne geçmeye çalışırlar.
• Editörlerimiz, yazarlar tarafından kendilerinden beklenecek her konuyu ayrıntılı olarak içeren bir "Yazım Kuralları" hazırlamışlardır ve web sitemizde yayımlanmıştır. Yazar rehberi niteliğindeki bu sayfa, belirli zaman aralıklarında güncellenmektedir.
• Editörlerimiz, yazarlara açıklayıcı ve bilgilendirici şekilde bildirim ve dönüş sağlarlar.

Hakemler ile İlişkiler

Editörlerimizin hakemlere karşı görev ve sorumlulukları aşağıdaki şekildedir:

• Hakemleri çalışmanın konusuna uygun olarak belirlerler.
• Hakemlerin değerlendirme aşamasında ihtiyaç duyacakları bilgi ve rehberleri sağlamakla yükümlüdürler.
• Yazarlar ve hakemler arasından çıkar çatışması olup olmadığını gözetmek durumundadırlar.
• Körleme hakemlik bağlamında hakemlerin kimlik bilgilerini gizli tutarlar.
• Hakemleri tarafsız, bilimsel ve nesnel bir dille çalışmayı değerlendirmeleri için teşvik ederler.
• Hakemleri zamanında dönüş ve performans gibi ölçütlerle değerlendirirler.
• Hakemlerin performansını artırıcı uygulama ve politikalar geliştirirler.
• Hakem havuzunun dinamik şekilde güncellenmesi konusunda gerekli adımları atarlar.
• Nezaketsiz ve bilimsel olmayan değerlendirmeleri engellerler.

Yayın Kurulu ile İlişkiler

Editörlerimiz, tüm yayın kurulu üyelerinin süreçleri yayın politikaları ve yönergelere uygun ilerletmesini sağlarlar. Yayın kurulu üyelerini yayın politikaları hakkında bilgilendirir ve gelişmelerden haberdar ederler.

Ayrıca editörlerimiz;

• Yayın kurulu üyelerinin çalışmaları tarafsız ve bağımsız olarak değerlendirmelerini sağlamaya çalışırlar.
• Yayın kurulu üyelerinin uzmanlık alanına uygun çalışmaları değerlendirme için gönderirler.
• Yayın kurulu ile düzenli olarak etkileşim içerisinde olurlar.
• Yayın kurulu ile belirli aralıklarla yayın politikalarının ve derginin gelişimi için toplantılar düzenlerler.

Editöryal ve Kör Hakemlik Süreçleri

Editörlerimiz; dergi yayın politikalarında yer alan "Kör Hakemlik ve Değerlendirme Süreci" politikalarını uygulamakla yükümlüdürler. Bu bağlamda editörlerimiz, her çalışmanın adil, tarafsız ve zamanında değerlendirme sürecinin tamamlanmasını sağlamak için gayret gösterirler.

Kalite Güvencesi

Editörlerimiz; dergide yayınlanan her makalenin dergi yayın politikaları ve uluslararası standartlara uygun olarak yayınlanmasından sorumludurlar.

Kişisel Verilerin Korunması

Editörlerimiz; değerlendirilen çalışmalarda yer alan deneklere veya görsellere ilişkin kişisel verilerin korunmasını sağlamakla yükümlüdürler. Çalışmalarda kullanılan bireylerin açık rızası belgeli olmadığı sürece çalışmayı reddetmekle görevlidirler. Ayrıca editörler; yazar, hakem ve okuyucuların bireysel verilerini korumaktan sorumludurlar.

Etik Kurul, İnsan ve Hayvan Hakları

Editörlerimiz; değerlendirilen çalışmalarda insan ve hayvan haklarının korunmasını sağlamakla yükümlüdür. Çalışmalarda kullanılan deneklere ilişkin etik kurul onayı, deneysel araştırmalara ilişkin izinlerin olmadığı durumlarda çalışmayı reddetmekle sorumludurlar.

Etik Kururl Kararı Alınması: 2020 yılından itibaren uygulanmak üzere TR Dizin Dergi Değerlendirme kriterleri güncellenmiş, bilimsel araştırmalarda olması gereken etik kurul izni ile ilgili maddeler detaylandırılmıştır. Etik kurallar başlığı altında belirtilen, “Etik kurul izni gerektiren çalışmalar için talep edilen belge ve bilgiler”in, geçmiş yıllarda gönderilmiş, değerlendirme sürecinde ya da kabul edilmiş olan çalışmalar için uygulanması beklenmemektedir. Süreci 2020 yılında başlayan yayınlar için zorunlu olacaktır.

 * TR Dizin Komite Kararı: "Etik kurul izni her ne kadar TR DİZİN tarafından 2020 yılından itibaren isteniyor olsa da; bilimsel çalışma etiği açısından her koşulda etik kurul izni alınması gereken çalışmalar vardır. Ölçek kullanıldığında ölçek sahiplerinden izin istemek, katılımcılardan onam almak ve etik kurul izni. Makalelerde bu durumlar ile ilgili açıklamalar bulunmalıdır".

SORU: Tüm makaleler için etik kurul izni gerekli midir?

Hayır. Kriterlerde de “Etik Kurul İzni gerektiren” makaleler olarak belirtilmektedir.

Etik Kurul izni gerektiren araştırmalar aşağıdaki gibidir:

1. Anket, mülakat, odak grup çalışması, gözlem, deney, görüşme teknikleri kullanılarak katılımcılardan veri toplanmasını gerektiren nitel ya da nicel yaklaşımlarla yürütülen her türlü araştırmalar,
2. İnsan ve hayvanların (materyal/veriler dâhil) deneysel ya da diğer bilimsel amaçlarla kullanılması,
3. İnsanlar üzerinde yapılan klinik araştırmalar,
4. Hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar,
5. Kişisel verilerin korunması kanunu gereğince retrospektif çalışmalar, 

Ayrıca;

Olgu sunumlarında “Aydınlatılmış onam formu”nun alındığının belirtilmesi,

Başkalarına ait ölçek, anket, fotoğrafların kullanımı için sahiplerinden izin alınması ve belirtilmesi,

Kullanılan fikir ve sanat eserleri için telif hakları düzenlemelerine uyulduğunun belirtilmesi, gerekmektedir.

SORU: Geçmiş yıllarda tamamlanmış çalışma ve tezden üretilen yayınlar için geriye dönük etik Kurul İzni alınmalı mıdır?

2020 yılı öncesi araştırma verileri kullanılmış, yüksek lisans/doktora çalışmalarından üretilmiş (makalede belirtilmelidir), bir önceki yıl dergiye yayın başvurusunda bulunulmuş, kabul edilmiş ama henüz yayımlanmamış makaleler için geriye dönük etik kurul izni gerekmemektedir.

SORU: TR Dizin’in bu kuralları ile üniversiteler dışında yapılan yayınlara kısıt mı getirilmiştir?

Hayır. Üniversite mensubu olmayan araştırmacılar da bölgelerinde bulunan Etik Kurul’lara başvurabilmektedir.

Olası Suistimal ve Görevi Kötüye Kullanmaya Karşı Önlem

Editörler; olası suistimal ve görevi kötüye kullanma işlemlerine karşı önlem almakla yükümlüdürler. Bu duruma yönelik şikayetlerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi konusunda titiz ve nesnel bir soruşturma yapmanın yanı sıra, konuyla ilgili bulguların paylaşılması editörün sorumlulukları arasında yer almaktadır.

Akademik Yayın Bütünlüğünü Sağlamak

Editörlerimiz, çalışmalarda yer alan hata, tutarsızlık ya da yanlış yönlendirme içeren yargıların hızlı bir şekilde düzeltilmesini sağlamakla görevlidirler.

Fikrî Mülkiyet Haklarının Korunması

Editörlerimiz; yayınlanan tüm makalelerin fikri mülkiyet hakkını korumakla, olası ihlallerde derginin ve yazar(lar)ın haklarını savunmakla yükümlüdürler. Ayrıca editörler yayınlanan tüm makalelerdeki içeriklerin başka yayınların fikri mülkiyet haklarını ihlal etmemesi adına gerekli önlemleri almakla da sorumludurlar.

Yapıcılık ve Tartışmaya Açıklık

Editörlerimiz;

• Dergimizde yayınlanan eserlere ilişkin ikna edici eleştirileri dikkate almalı ve bu eleştirilere yönelik yapıcı bir tutum sergilemelidirler.
• Eleştirilen çalışmaların yazar(lar)ına cevap hakkı tanımalıdırlar.
• Olumsuz sonuçlar içeren çalışmaları göz ardı etmemeli ya da dışlamamalıdırlar.

Şikayetler

Editörlerimiz; yazar, hakem veya okuyuculardan gelen şikayetleri dikkatlice inceleyerek aydınlatıcı ve açıklayıcı bir şekilde yanıt vermekle yükümlüdürler.

Politik ve Ticari Kaygılar

Dergi sahibinin, yayıncının veya diğer hiçbir politik ve ticari unsur, editörlerimizin bağımsız karar almalarını etkilemez.

Çıkar Çatışmaları

Editörlerimiz; yazar(lar), hakemler ve diğer editörler arasındaki çıkar çatışmalarını göz önünde bulundurarak, çalışmaların yayın sürecinin bağımsız ve tarafsız bir şekilde tamamlamasını garanti altına almalıdır.

Hakemlerin Etik Sorumlulukları

Tüm çalışmaların "Çift Kör Hakemlik" ile değerlendirilmesi yayın kalitesini doğrudan etkilemektedir. Bu süreç yayının nesnel ve bağımsız değerlendirilmesi ile güven sağlar. Dergimizde değerlendirme süreci çift taraflı kör hakemlik ilkesiyle yürütülür. Hakemler yazarlar ile doğrudan iletişime geçemez, değerlendirme ve yorumlar dergi yönetim sistemi aracılığıyla iletilir. Bu süreçte değerlendirme formları ve tam metinler üzerindeki hakem yorumları editör aracılığıyla yazar(lar)a iletilir. Bu bağlamda dergimiz için çalışma değerlendiren hakemlerin aşağıdaki etik sorumluluklara sahip olması beklenmektedir:

• Sadece uzmanlık alanı ile ilgili çalışmaları değerlendirmeyi kabul etmelidir.
• Tarafsızlık ve gizlilik içerisinde değerlendirme yapmalıdır.
• Değerlendirme sürecinde çıkar çatışması ile karşı karşıya olduğunu düşünürse, çalışmayı incelemeyi reddederek, dergi editörünü bilgilendirmelidir.
• Gizlilik ilkesi gereği inceledikleri çalışmaları değerlendirme sürecinden sonra imha etmelidir. İnceledikleri çalışmaların sadece nihai versiyonlarını ancak yayınlandıktan sonra kullanabilir.
• Değerlendirmeyi nesnel bir şekilde sadece çalışmanın içeriği ile ilgili olarak yapmalıdır. Milliyet, cinsiyet, dini inançlar, siyasal inançlar ve ticari kaygıların değerlendirmeye etki etmesine izin vermemelidir.
• Değerlendirmeyi yapıcı ve nazik bir dille yapmalıdır. Düşmanlık, iftira ve hakaret içeren aşağılayıcı kişisel yorumlar yapmamalıdır.
• Değerlendirmeyi kabul ettikleri çalışmayı zamanında ve yukarıdaki etik sorumluluklarda gerçekleştirmelidir.
• Guidance for Peer Reviewers 

Hakemlerin Dergi Sistemine Girişi

• Dergimiz web sayfasını açınız.
• “Üye ol” simgesini tıklayıp istenen bilgileri doldurunuz ve “Kaydet” onayı veriniz.
• Üyeliğiniz editörlük tarafından onaylandıktan sonra “Giriş Yap” simgesine tıklayınız. Açılan sayfada e-postanızı ve şifrenizi yazarak Hakem Paneline giriş yapınız.
• Sisteme girişten sonra sol taraftaki menülerden “Hakem Ana Sayfaya git” kısmını tıklayınız. Açılan sayfadan “Atanan Makaleler”e tıkladığınız zaman hakemlik yapmak üzere size atanan makale listesine ulaşacaksınız. Makale başlığının en sağında “Detay”a tıklayıp yazarın eklediği mavi ikonlu word belgesini bilgisayarınıza indiriniz. Makaleyi değerlendirmeyi kabul ediyorsanız en alttaki “Hakemliği Kabul Et”e kabul etmiyorsanız  “Reddet”e tıklayınız. Kabul ettiğiniz ettiğiniz makalenin değerlendirme süreci bittikten sonra yeniden sisteminize giriniz ve değerlendirdiğiniz makalenin “Detay’”ına tıklayınız. Karşınıza çıkacak form üzerinden makalenin değerlendirme raporunu doldurduktan sonra - yeterliliklerini/yetersizliklerini belirttikten sonra- “Editöre yorum”  ve “Yazara yorum” bölümlerinde genel düşüncelerinizi ve makale hakkında kanaatinizi yazabilirsiniz. Metin üzerinde düzeltme önerileriniz varsa “Dosya yükle” penceresindeki “Göz Atmak için tıklayınız” bölümünden düzeltme talep ettiğiniz önerilerinizi içeren dosyayı ekleyiniz. En son “Sonuç” bölümünden nihaî kararınızı veriniz. Kanaatinize göre ilgili makalenin bu hali ile yayımlanmasını uygun görürseniz “Yayınlanabilir”i, düzeltilmesini ve bu düzeltmeyi görmek istiyorsanız “Makaleyi Düzenlendikten Sonra Görmek İstiyorum” seçeneğini; makalenin düzeltilmesini ancak bu düzeltmeyi tekrar görmek istemiyorsanız “Makaleyi Düzenlendikten Sonra Görmek İstemiyorum” seçeneğini işaretleyiniz. Yayımlanmasını uygun bulmuyorsanız “Yayınlanamaz” seçeneğini işaretleyerek “Gönder”e tıklayın ve raporunuzu sonlandırınız.