ORTA ASYA TÜRK HALKLARINDA KADİM BİR ATLI SPOR: UKURUK SALMAKTUU- QURIK- EMDİK ÜREDİŞ

Author:

Number of pages:
4059-4070
Language:
Türkçe
Year-Number:
2019-Volume 14 Issue 7

Amaç: Bu çalışmada Türk halklarının Orta Asya bozkırlarında yabani ve yarı yabani atları yakalayarak ehlileştirme iş eyleminden kaynaklanan geleneksel atlı spor incelenecektir. Üç dönüşüm ve oluşum geçiren bu sporun ilk aşaması “Ukuruk-Salmay”, ikinci aşaması “Qurık” ve üçüncü aşaması “Emdik-Ürediş”tir. Oyunun bu son adını Altay Türkleri 30 yıldır (1988-2018) her çiftli yıllarda bir yaptıkları “El-oyun” festivalinde resmî olarak kullanmaktadırlar. Bu oyuna başından buyana iştirak eden Tuva, Hakas, Saka Şor, Teleüt, Tofa, Telengit, Telüt, Çulum, Dolgan, Dukha, Sibirya Tararları vb. Sibirya Türk halkları tarafından da biraz değişik lehçelerlede olsa aynı şekilde isimlendirilir. Yöntem: Literatür taraması yapılmakla birlikte niteliksel yaklaşım içinde yer alan modellerden betimsel araştırma ve karşılaştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırma, Sibirya coğrafyasını da içine alan Orta Asya Türk halklarını kapsamaktadır. Bulgular: Türk halklarının yabani atı evcilleştirme aşamasında zorunlu olarak ortaya çıkmış, bir atlı oyundur. Dolayısıyla Türk-Moğol halklarının at ile yapılan spor türlerinden ilkidir. Araştırmanın amacı; Türk spor kültüründe baş öneme sahip atlı oyun ve sporları geçirdiği devinimlerle birlikte gün yüzüne çıkarıp, Türk ve dünya spor literatürüne kazandırmaktır. Sonuç: Geleneksel atlı sporun ilk versiyonu ukuruk-salmay, daha ziyade Kırgızların kullandığı ve hala nadir olarak yaylalarda yapmakta olunan bir atlı oyundur. İkincisi qurık, Türk halklarının yaylalara konduklarında iki yaşındaki tayların sırtına ilk eyer koymak için düzenledikleri bir oyun ritüelidir. Üçüncüsü emdik-ürediş ise Sibirya Türk halklarında hala aktif bir yarışma şeklinde yapılmakta olduğu görülmüştür. Bu oyunun kökü insanın çalışma hayatından gelmiş ve sonradan halk eğlencesi ve yarış şeklinde devam etmiştir.

Keywords


Purpose: This study examines the traditional equestrian sport of Turkish communities arising from the domestication action of catching wild and semi-wild horses in the steppes of Central Asia. The first stage of this sport, which experienced three transformations and formations, is “Ukuruk-Salmay”, the second stage is “Qurık” and the third stage is “Emdik-Uredish”. This traditionally sport seems modern Rodeo. This last name of game for 30 years, (1988-2018) every couple of years has been used officially at the “El-oyun” festival by the Altai Turks. Since the beginning this game is named by Tuva, Hakas, Saka Shor, Teleut, Tofa, Telengit, Telut, Chulum, Dolgan, Dukha and Siberian Tatars participants. Method: In addition to literature review, descriptive research and comparison method was used. The research covers the Turkish peoples of Central Asia including Siberian geography. Findings: It is an equestrian game that emerged as a necessity during the domestication of the wild horse by Turkish people. Therefore, it is the first type of sport of Turkish-Mongolian people with horses. Purpose of research, the aim of this course is to bring the equestrian games and sports, which have a major importance in Turkish sports, to Turkish and World sports literature. Conclusion: The first version of the Traditional equestrian sport “Ukuruk-Salmay” is game, which still rarely used in the highlands mostly by the Kyrgyz. Secondly, “Qurık” is a ritual of play organized by two-year old horses to put the first saddle on horseback when Turkish people come to the highlands. Thirdly, “Emdik-Uredish” is still current competition in the Siberian Turkish people. The root of this game came from the working life of the people and later continued in the form of public entertainment and racing.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 714
Number of downloads 435

Share

Journal of Turkish Studies
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.