Çalışmanın konusu olan risalenin yazarı Mustafa el-Bedrî ed-Dimyâtî hicri 13. yüzyılda yaşamış Mısırlı bir âlimdir. Risalesinde Arap Dilindeki anlam harflerinin en önemli ve yaygın olanlarını nazm üslûbuyla ve meşhur anlamlarıyla ele almıştır. Nazm üslubu daha çok gramer kurallarını öğretmek ve ezberlenmesini kolaylaştırmak maksadıyla Arap gramerinde başvurulan bir yöntemdir. ed-Dimyâtî bu el yazması eserinde aynı maksatla bu yöntemi kullanmıştır. Bu makalede yazarın hayatı ve ilmi kişiliği hakkında bilgi verildikten sonra tespit edilen iki el yazması manzum risalenin tahkikli neşri de sunulmuştur. Arapça’da kelime isim, fiil ve harf olmak üzere üçe ayrılır. Burada harf ile kastedilen hurûfu’l-me‘ânîdir. Dilciler harfin tarifi, tasnifi ve sayısı konusunda birbirinden farklı görüşler ileri sürmüşlerdir. Harfi isimlendirirken, hurûfu’l-me‘ânî, edât ve edevâtu’r-rabt gibi farklı kavramlar kullanmışlardır. Hurûfu’l-me‘ânî genel olarak “Tek başına anlamı olmayan başka kelimelerle beraber anlam kazanan kelime” şeklinde tanımlanmıştır. Cümle içerisindeki kelimelerin bir anlam ifade edebilmesi dilbilgisel işlev yüklenmelerine bağlıdır. Birbirleriyle ilişkilendirilmeyen, bağlantı kurulamayan kelime veya cümleler bir anlam ifade etmez. Birkaç cümle tipi hariç hemen hemen her cümlede kullanılan edat yahut bağlaçlar doğru anlamın ifade edilmesine yardımcı olan dilsel birimlerdir. Arapça’da edat yahut bağlaçlar harf olarak isimlendirilir. Ancak bu harflere hece harflerinden ayrı olarak hurûfu’l-meʽânî denir. er-Rummânî, el-Mâlekî, el-Murâdî gibi Hurûfu’l-me‘ânî eser sahipleri edatları ühâdî, sünâî, sülâsî, rubâî ve humâsî olmak üzere harf sayılarına göre her bir kategoriyi kendi içerisinde alfabetik bir şekilde ele almışlardır. İbn Hişâm ise Muğni’l-Lebîb isimli eserinde edatları harf sayısına göre değil alfabetik olarak ele almıştır. ez-Zemahşerî’nin el-Mufassal’ı, İbn Ya‘îş’in Şerhu’l-Mufassal’ı, İbnu’l-Hâcib’in el-Îdâh fî Şerhi’l-Mufassal’ı ve es-Suyûtî’nin el-İtkân fî ‘Ulûmi’l-Kur’ân’ı gibi eserler de edatları, harf sayısına ve alfabetik sıraya göre değil de taşıdıkları anlam veya amel birlikteliğine göre incelemiştir.

Author of the treatise which is the subject of our work, Mostafa al-Badri al-Dimyâtî, is an Egyptian scholar who lived in the 13th (hijri) century. In his treatise he deals with the most important and common letters of meaning in Arabic language as poetry form. Poetry form (nazm/manzum) is a method used in Arabic grammar in order to teach the grammatical rules and to facilitate memorization. In this manuscript, ed-Dimyâtî used this method for the same purpose. In this article, after giving information about the life of the author and his personality, two manuscripts will be examined. In Arabic, the word is divided into three types: noun, verb and letter. Here, the letter (harf) implies hurûf al-maânî. Linguists have different views on the description, classification and number of letters. While naming the letter, they used different concepts such as hurûf al-maânî, adât and adavât al-rabt. In general, hurûf al-maânî is defined as the word which is meaningful with other words without meaning alone. When the words have grammatical functions, the sentence has a meaning. In this respect, the words or sentences that are not related to each other, which cannot be contacted between them, make no sense. Almost in every sentence, except for a few sentence types, prepositions and conjunctions are linguistic units that help to express the correct meaning. In Arabic, prepositions or conjunctions are called letters (huruf). However, these letters are called “hurûf al-maânî” apart from syllable letters. The writers on the Hurûfu’l-maânî as al-Rummânî, al-Mâlakî, al-Murâdî, have discussed each category in alphabetical order according to the letter numbers of single letter, two letters, three letters, four letters and five letters. Ibn Hishâm in his work called Mugni al-Labib wrote the prepositions alphabetically rather than the number of letters. al-Zamahshari’s al-Mufassal, Ibn Yaish Sharh’s on al-Mufassal, Ibn Hagib’s book al-Idah fî Sharh al-Mufassal and al-Suyuti’s work al-Itqân fî ‘Ulûm al-Qur’ân have also examined the prepositions according to the meaning and function they carry, not the number of letters and the alphabetical order.