Küreselleşme toplumların sabitelerini, toplumsal ve kültürel yapılarını ve elbette dini anlayış ve uygulamalarını yeniden sorgulamayı zorunlu hale getirmektedir. İlgili bütün kurumların sahip olduğu tehdit, zorunluluk ve avantajların yerinde değerlendirilmesi durumunda küçük toplulukların dahi pek çok imkânla her alanda etkili topluluklar olma imkânı vardır. Küreselleşme bir yönüyle kurumları daha gevşek bir örgütlenmeye iterken, din daha çok bireyselleşen bir figür olarak bireylerin hayatlarında etkin olmaya devam etmektedir. Türkiye, bu konuda sahip olduğu demokratik kültür ve siyasal tecrübesiyle Ortadoğu ülkeleri için küresel avantajlara sahip görünmektedir. Aynı zamanda Türkiye'nin sahip olduğu irfan geleneği ve formel eğitim kurumları eliyle inşa ettiği dini zihniyet modern dünyada referans olabilecek imkanlara sahiptir. Türkiye'nin tarihten tevarüs ettiği özellikle kültürel alandaki özgürlükçü, şeffaf ve birlikte yaşama tecrübesine sahip oluşu Ortadoğu toplumları için cazibe olabilmektedir. Türkiye'nin devlet politikası anlamında olmasa da küreselleşmenin ruhu gereği bireysel tecrübe ve imkânlarla Türkiye'nin insan kaynakları ve bu kaynakların kültürel ve dini alanda taşıdığı zihniyet, Ortadoğu'nun gelecekte küreselleşme sürecinde daha aktif rol almalarına yardımcı olabilecek imkânlara sahip görünmektedir. Bu bağlamda çalışma Türkiye'nin sahip olduğu kültürel zihniyet ve dini kurumlarının küreselleşme bağlamında Ortadoğu'da ne gibi imkân veya tehditler barındırdığını yoklama amacındadır. Bu amaca bağlı olarak Türkiye'nin sahip olduğu kültürel zihniyet ve dini kurumların küresel karşılaşmada Ortadoğu'da ne gibi sınanmalarla evrenselleşip yaygınlaşma imkânına sahip olduğu anlaşılmaya çalışılacaktır. Nihayet çalışma, Türkiye'nin geldiği noktada sahip olduğu demokratik ve çoğulcu kültür yapısı ve bu yapının mücessem kurumsal halleri olan İmam-Hatip Liseleri, İlahiyat Fakülteleri ve Diyanet İşleri Başkanlığı'nın kurumsal yapısı ve toplamda bu yapının oluşturduğu şeffaf, irfan geleneğine sahip, bireysel dindarlığı inşa edebilen imkânlar ve dini grupların devletle olan mesafeli ilişkilerini ele alma amacındadır. Bunun yanında demokratik kültür, üretkenlik, siyasal yapılanma, bireycilik ve birlikte yaşama tecrübesi bağlamında Türkiye’nin küresel değerlerle olan etkileşiminin Ortadoğu toplumları için model olma imkanı yoklanılacaktır.

Globalization; it makes mandatory to re-examine the constants, social and cultural structures, religious understanding and practices of societies. If all the threats, obligations and advantages directed to social groups are well judged, even local groups have the opportunity to be more effective communities in the global world. Even if globalization forces institutions to be more loosely organized, religion continues to be effective in the lives of individuals. Turkey seems to have global advantages for Middle Eastern countries with its democratic, cultural and political experience in the context of religion's global position. At the same time, Turkey’s experience on the tradition of wisdom and the religious mindset it has built by formal education institutions can be a reference in the modern world. Turkey has a vast civilization depth. This advantage of history is particularly seen in the experience of libertarian, transparent and coexistence. These features can be attractive for Middle Eastern societies. Turkey's human resources, the mentality of these resources in cultural and religious contexts, seems to have the opportunities to help the Middle East take a more activerole in the globalization process in the future. This paper, intents to understand what potential advantage and disadvantages for the Middle East, in the context of globalization mentality of Turkey's cultural and religious institutions. Depending on this aim, the sociological mentality and religious institutions of Turkey will see what kind of examinations will be encountered in the Middle East during the globalization process and it will be understood whether or not there is the potential to become universalized as a result.Finally, the study will evaluate the religious institutions of Turkey a) Imam Hatip High School b) Faculties of Theology and c) Presidency of Religious Affairs in the context of global possibilities.In addition, the sociological interaction of Turkey with global values in the context of democratic culture, productivity, political structuring, individualism and coexistence will be examined as a model for Middle Eastern societies.