Kur’an’ın ayet ve sureleri arasındaki düzen bazı müfessirler tarafından Kur’an’ı anlamanın bir yolu olarak incelenmiştir. Tenâsubu’l-Ḳur’ân’ın konusu olan bu durum aklî bir çabanın ürünü olarak ortaya çıkmış, özellikle er-Râzî (v.606/1210) ve el-Bikâî (v.885/1480), tefsirlerinde bu konuya geniş yer vermişlerdir. Makalede öncelikle ayet ve sureler arasındaki münasebetin ulûmu’l-Ḳur’ân içerisindeki yerine değinilmiştir. Konunun ilgili tefsirlerde ele alınışı örneklerle açıklandıktan sonra, Ḳur’ân surelerinden Mekke’de art arda inen ve yaygın olarak Havâmîm ismi ile anılan yedi surede “göklerin ve yerin yaratılışı” ile ilgili ayetler arasındaki bağa ve uyuma dikkat çekilmiştir. Havâmîm surelerinde (Ğâfir, Fussilet, Şûrâ, Zuhruf, Duhân, Câsiye, Ahkâf) gökler ve yerin yaratılışı, bu yaratılışın detayları, gökler, yer ve içindekilerin sahibinin Allah olduğu, kıyametin bilgisinin O’na ait olduğu gibi haberlerin yer aldığı yirmi üç ayet arasında hiyerarşik bir düzen söz konusudur. Makaleye konu olan ayetler incelendiğinde göklerin ve yerin yaratılışının insanın yaratılışından daha üstün olduğunu anlatan ayeti (Ğafir 60/57) göklerin, yerin ve ikisinin arasındakilerin yaratılışını detaylı bir biçimde anlatan ayetlerin takip ettiği görülmektedir (Fussilet 61/9-12). Bundan sonraki ayetlerde artık yaratılışa dair herhangi bir açıklama yoktur. Konu yaratılanların varlığından yaratıcıya geçmekte, Allah’ın mülkün sahibi olduğu, kıyametin bilgisinin O’nun yanında olduğu, O’nun ne kadar yüce, her türlü eksiklikten ne kadar uzak olduğu vurgulanmaktadır (Şûrâ, Zuhruf, Duhân, Câsiye). Konunun geldiği son noktada ise göklerin ve yerin yaratıcısının Allah olduğunu kabul etmelerine rağmen yeniden yaratılmayı inkâr eden Mekke müşriklerine yöneltilmiş çarpıcı bir soru vardır: Her türlü yaratmaya gücü yeten, yarattığını hak ve hikmete uygun ve belli bir süre için yaratan Allah, ölüleri diriltemez mi? (Ahkâf 66/3, 33). Böylece gökler ve yerin yaratılışı üzerinden gücünü ortaya koyan Allah, yeniden yaratmaya da gücünün yeteceğini inanmayanlar için somut delillerle ispatlamaktadır.

The order between the verses and surahs of the Qur'an has been examined by some commentators of the Quran as a way of understanding it. This situation, which is the subject of Tenasubu'l-Ḳur'ân, emerged as a result of a mental effort, especially in the comments of er-Razi (v. 606/1210) and al-Bikāi (v.885 / 1480) considerably. In the article, firstly, significance of the relation between verses and surahs is stated in Ulûmu'l-Ḳur'ân. After describing the topic with examples in the related Tafsir, the relationship and the consistency between the verses about "the creation of the heavens and the earth" in seven surahs that succesively descended in Mecca and widely known as “Havamîm”, are emphasized. In the Surahs of Havâmîm (Ghâfir, Fussilat, Ash-Shûrâ, Az-Zukhruf, ad-Dukhân, Al-Jâthiyah, Al-Ahgâf), there is a hierarchical order among the twenty-three verses that includes the creation of the Heavens and the earth, the details of this creation, the fact that Allah is the owner of the heavens, the Earth and its contents belong to Allah, and the news that knowledge belongs to Him. When the verses subject to the artice are examined, it is seen that the verse (60/57), which describes the creation of the heavens and the earth are superior to the creation of man, follows the verse (61 / 9-12) which explains that the creation of the Heavens, The Earth and between them is described in detail. There is no longer any explanation about creation in the following verses. The subject changes from existance of the creatures to the Creator (Allah), emphasizing that Allah is the possessor of everything which is created, the knowledge of the time of resurrection is known by Him, and how glory he is, how far he is from all kinds of deficiencies (Ash-Shûrâ, Zukhruf, ad-Dukhân, Al-Jâthiyah) The last point of the topic is that there is a striking question asked to the the polytheists of Mecca, who accept that the Creator of the Heavens and the Earth is God, but who has denied recreation: Can’t Allah, Who is able to create any kind of thing in any circumstances, who creates what He has created for the right and wisdom and for a particular time, (Al-Ahgâf 66/3, 33) resuscitate dead people ? Thus, Allah, who has proven his power via the creation of the Heavens and the Earth, proves to those who do not believe that he will be able to resuscitate with concrete evidence.