Tarih boyunca kendine özgü dünya görüşü, kurumsal, sosyal, siyasal yapısı ve uygulama tarzları olan birçok devlet hüküm sürmüştür. Bu devletler, birbirleri ile toprak parçası elde etmek, daha iyi imkânlara kavuşmak, zengin olmak, hâkim güç olmak, millî unsurları yok etmek vb. sebepler ile mücadelelere girmişlerdir. Devletlerarasında yaşanan bu mücadeleler, toplumsal sınıfların ve farklı sosyal grupların ortaya çıkması ile birlikte gruplar ve sınıflar arasında bir mücadeleye dönüşmüştür. Yaşanan bu olaylara halk seyirci kalmamış, yaşadıkları ile ilgili çeşitli edebî eserler yaratmış ve onları birer kültürel miras olarak günümüze kadar taşımıştır. Köroğlu anlatmaları ile Kaçak anlatmaları da Türk dünyasının kültürel mirasının önemli birer parçasıdır. Köroğlu anlatmaları Türk boylarının birçoğu tarafından bilinen ve gerek sözlü gerekse yazılı gelenekte halen varlığını sürdüren anlatmalardır. Geniş bir coğrafyada farklı varyant ve versiyonlar halinde dile getirilmektedir. Kazak, Özbek, Türkmen, Azerbaycan, Uygur ve Türkiye Türkleri hatta bu Türk boylarının komşuları olan Tacikler, Orta Asya Arapları, Ermeniler ve Gürcüler tarafından da bilinmekte ve anlatılmaktadır. Kaçak anlatmaları ise Azerbaycan’da ortaya çıkmış, Azerbaycan, Azerbaycan’a yakın topluluklar ve Türkiye’nin doğu bölgelerinde yayılmış anlatmalardır. Kaçak anlatmaları Türk edebiyatında ve bilim aleminde Köroğlu gibi çok fazla tanınan anlatmalar değildir. Çalışmamızda Köroğlu anlatmaları ve kaçak anlatmaları karşılaştırılırken Köroğlu’nun Türkmen, Kazak, Uygur, Özbek, Azerbaycan ve Anadolu anlatmaları; kaçak anlatmalarında da Samed Ağa, Tanrıverdi, Hacı Tağı, Garay Söyün, Mola Nur, Kaçak Nebi, Kaçak Kerem, Kaçak Süleyman, Gandal Nağı ve Kaçak Yusuf anlatmaları temel olarak alınmıştır. Anlatmalar incelendiğinde Köroğlu ve Kaçak anlatmalarının birçok benzerlikler gösterdiği görülmektedir. Bunun yanında anlatmaların farklı özellikleri de bulunmaktadır. Bu çalışmada anlatmaların konusu, tarihsel arka planı, türü, tipleri, motifleri, yaratıcıları vb. birçok hususiyeti üzerinde durularak benzer ve farklı yönler karşılaştırmalı bir şekilde ortaya konulacaktır. Elde edilen veriler çerçevesinde bu benzerlik ve farklılıkların olası sebepleri üzerinde durularak tespitler yapılacaktır. Ayrıca Türk dünyasında ve bilim aleminde çok fazla tanınmayan Kaçak anlatmaları, Köroğlu gibi Türk dünyasının her kesimine yayılmış bir anlatma ile karşılaştırılarak bilim alemine daha yakından tanıtılmış olacaktır.

Throughout history, many states have been lived with their own unique worldview, institutional, social, political structure and modes of practice. These states have entered the struggles with each other to obtain a piece of land with each other, to have better opportunities, to be rich, to be a judge, to destroy national elements, and so on. These struggles in the states have become a struggle between groups and classes with the emergence of social classes and different social groups. Public did not stay spectators in these events, they created various literary works related to their lives and carried them up to the today as cultural heritage. “Köroğlu narratives” and “Escapee narratives” are important parts of the cultural heritage of the Turkish epic tradition. Köroğlu narrations are narrations that are known by most of the Turkish clans and are still present in the oral or written tradition. It is expressed in different variants and versions in a wide geographical area. It is known anda told Kazakh, Uzbek, Turkmen, Uigur, Azerbaijan and Turkey Turks and the neighbors of the Turkish tribes such as Tajiks, Central Asia Arabs, Armenians and Georgians. Escapee narratives emerged in Azerbaijan and spread Azerbaycan, other societies which near Azerbaijan and Turkey's eastern regions. Escapee narratives are not so well-known narratives in the Turkish world and in the scientific realm, such as Köroğlu. While our work is comparing Köroğlu and Escapee narratives, Köroğlu's Turkmen, Kazakh, Uigur, Uzbek, Azerbaijan and Anatolia narratives; in the Escapee narratives, Samed Ağa, Tanrıverdi, Hacı Tağı, Garay Söyün, Mola Nur, Kaçak Nebi, Kaçak Kerem, Kaçak Süleyman, Gandal Nağı and Kaçak Yusuf narratives were taken as basis. When the narratives are examined, it is seen that Köroğlu and Escapee narratives show many similarities. Beside this, narratives have different characteristics. In this study, narratives’ similarities and differences will be put forth comparatively by focusing on many aspects such as the subject of narratives, historical background, genre, types, motifs, creators and so on. In the frame of the obtained data, determinations will be made focusing on possible causes of similarities and differences. Moreover, the Escapee narratives that are not widely known in the Turkish literature and in the scientific realm will be introduced more closely to the scientific realm compared to a narration spread to every part of the Turkish world such as Köroğlu.