On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısı ile yirminci yüzyılın ilk çeyreğinde yaşayan Hasan Rızâ (1849-1920), dağılma döneminin olumsuz şartları içerisinde yetişmiş büyük bir hattâttır. II. Abdülhamid döneminin en büyük hattâtlarından olup V. Mehmed Reşad’ın özel hattâtlığını yapmış, özellikle nesihle yazdığı Kur’ân’larla tanınmıştır. Hat sanatı dışında şiirle de uğraşmış, tekke ve tasavvuf edebiyatı çerçevesinde değerlendirebileceğimiz bir Dîvân oluşturmuştur. Hasan Rızâ, yaşadığı dönemde ve sonrasında hattâtlığı ile tanınıp ünlendiği için adı hat sanatı ile ilgili kaynaklarda büyük bir hattât olarak geçmiş, dinî tasavvufî şiirlerden oluşan bir Dîvân’ı olduğu bilgisine yer verilmiştir. Bu çalışmada ünlü hattât Hasan Rızâ Efendi’nin tekke ve tasavvuf geleneğinde oluşturduğu Dîvân’ındaki şiirlerin dinî tasavvufî muhtevası incelenmiştir. Dîvân’ının başında kendini Halvetî, Şa‘bânî sıfatlarıyla tanıtan Hasan Rızâ, Halvetîliğin Şa‘bânîyye koluna mensup mutasavvıf bir şairdir. Dolayısıyla Hasan Rızâ Dîvânı’nda din ve tasavvufla ilgili konular ve bu konuları işleyen tevhîd, münâcât, nâ‘t, mevlid, medhiye, ramazâniye, ilâhi türünde yazılmış şiirler önemli bir yer tutar; Halvetîlik tarîkatı ve şeyhlerinden övgüyle söz edilir, tarîkat âdâbı ve erkânı şiirin temelini oluşturur. Bu anlamda, Allah aşkı, peygamber sevgisi, diğer tarîkat ve din büyüklerine karşı beslenen sevgi, saygı ve hayranlık, Allah’ın varlığı, tevhîd, yaratılış, dünyanın gelip geçici oluşu (fenâsı), doğruluk, ihlâs, zikir, Ramazan ayı sevinci, üç ayların fazileti, ahlâk, nefse hâkimiyet, ölmeden önce ölmek, nasihat sıklıkla ele alınan konular arasındadır.

Hasan Riza (1849-1920) who lived in the second half of the nineteenth century and the first quarter of the twentieth century, grew up in the harsh environment of the dissolution period is a great calligrapher. Being the greatest calligrapher in 2nd Abdulhamid period, he was the special calligrapher of 5th Mehmed Reshad and particularly well-known in the Qur’an written on nesihl. He has been involved in poetry outside of calligraphy and created a Divan which can be evaluated in the literature of dervish and sufi framework. Since Hasan Riza is recognized and famed as a calligrapher during and after his time, his name has passed in resources about the history of art as a great calligrapher and given information about his Divan composed of religious mystical poems. In this study, religious mystical content of the Divan that famous calligrapher Hasan Riza Efendi created in the form of dervish and sufi tradition is examined. Hasan Riza who introduced himself as Halveti Şa’bani at the beginning of his Divan, a member of Şa’bânîyy arm of the Khalwatiyya is a sufi poet. Therefore, in the Divan of Hasan Riza the religious mystical subjects and the poems written in the types of tevhid, münacat, na‘t, mevlid, medhiye, ramazaniye, ilahi that process these subjects hold an important place; the tariqa of Khalwatiyya and its sheiks are praised, the rules and the conventions of the tariqa form the basis of the poetry. In this sense, love of God, love of Prophet; the love, respect and admiration for the other important people of tariqa and religion, the existence of God, unification, creation, the mortality of the world, truth, sincerity, remembrance, Ramadan joy, the virtues of the three months, morality, self dominance, die before you die and advice are among the topics discussed often.