İlk İslâm Fetihleri ve Sāsāni Devleti’nin Çöküşü

Author:

Number of pages:
389-428
Language:
Year-Number:
2015-Volume 10 Issue 9

Sasanilerin yıkılışı, sadece İslâm tarihinin değil, Ortaçağ ve dünya tarihinin de en önemli olaylarından biridir. Toroslar’da Bizanslılar, Kafkaslarda Hazarlar, Fransa’da da Kar Martel tarafından durdurulan İlk İslâm fetihleri Sasani engelinin ortadan kalkmasıyla Asya’nın engin coğrafyasına açılmıştır. Böylece Batı’da güney Akdeniz kıyıları ile sınırlı kalan İslâm egemenliği Asya’da kendisine uçsuz bucaksız bir yayılım alanı bulmuş Türklerin de Müslümanlarla ilk karşılaşmaları bu olay sonucu gerçekleşmiştir. İranlıların ve özellikle de Türk-Moğol kavimlerinin İslâm’ı kabul etmeleri dünya tarihinde oldukça önemli sonuçlar doğurmuştur. Zira İslâm egemenliğinin ileriki asırlarındaki atılımlarında başrolü Orta Asyalı Müslüman halkların oynadığı görülmektedir. Bu bakımdan ilk İslâm fetihleri esnasında Sasanilerin, Bizans ve Hazar Hakanlığının aksine Sasanilerin hızlı biçimde çökmesinin İslâm ve genel olarak dünya tarihi açısından en önemli olaylarından biri olduğu görülmektedir. Sasani topraklarının Müslüman Arapların eline geçmesi Müslümanlara sadece stratejik açıdan büyük avantaj sağlamamış ayrıca kadim İran medeniyeti ve kültürünün de Müslümanlar tarafından özümsenmesi sonucunu doğurmuştur. İran halkları zaman içerisinde İslâmiyet’i benimserken; Sasanilerin siyasî, idarî, askerî, malî, sanatsal ve edebî mirasını sahiplenen Müslümanlar bunları kendi gelenekleri ile birleştirerek yüksek bir uygarlığın temellerini meydana getirmişlerdir. Böylece İran’ın Müslüman Arapların eline geçmesi sonucunda İslâm’ın salt Arapların ulusal dini olarak algılanılması süreci sona ererek, evrensel bir İslâm kültürünün oluşmasında ilk adımlar atılmıştır. Bu durum, İran coğrafyasının kendi kültürel kodlarına sahip çıkarak İslâm dinine girmesinden kaynaklanmıştır. Zira Mısır, Suriye ve Kuzey Afrika ilk İslâm fetihleri sonucunda büyük ölçüde Araplaşırken; İranlılar İslâm dini ile kendi kültürel miraslarını bir sentez hâline getirmeyi başarmışlardır. Nitekim Arapça ile İranî dillerin sınırları aradan geçen asırlara rağmen bu günde hemen hemen Sasanilerin çağıyla aynıdır. Bu durumun en büyük sebebi İslâm öncesi Sasani /İran edebiyatının gücü ve bu edebiyata İslâmî asırlarda da kıskançlıkla sahip çıkılmasıdır. Bazı araştırmacılar İran ve çevresinde Şiî mezheplerin yaygınlaşmasını da İslâm öncesi İran kültürünün etkisi ve Arap fatihlere duyulan tepkiyle açıklamışlardır. Sonuç olara Sasanilerin yıkılmasıyla İran’ın Müslüman Araplar tarafından fethedilmesinin, İslâm ve Dünya tarihinde geniş sonuçları olan oldukça önemli bir olay olduğu görülmektedir

Keywords


The fall of Sasanids is one of the most important events not only in the islamic history but also in the history of middle age sand the whole world. The first islamic conquests which were ceased by the Byzantines at the Taurus Mountains, the Khazars at the Caucasus Mountain sand Karl Martell in France spread to the immense geography of Asia after destroyed the Sasanid’sobstacle. Thus, the islamic sovereignty which was limited with the shores of Southern mediterranean in the West finds a vastfield of disseminationand at theend of thisevent, Turkish people encounter firstly with the Muslims. Persians and especially Turkish-Mogolian tribes’ acceptance of Islam causes ubstantially important results in the world history. Because it is seen that the leading role belongs to muslim central asian folks in the developments of islamic sovereignty in the future centuries. From thi spoint of view, it is also noticed that the fast fall of Sasanids is one of the most important events in the islamic and world history, unlike the Sasanids, Byzantine sand the Khazar’s Khanate during the first islamic conquests. The lands of Sasanids are held by Muslim Arabs, so the Muslims have a great advantage strategically and it causes the assimilation of the ancient persian civilization and culture While the Persian’s folks accept İslam with time, the Muslims who possess the Sasanids’ political, administrative, military, financial, artistic and literary heritage provide the foundations of great civilization, joininig with the irown traditions. Thus, the period of perception which Islam is a national religion foronly Arab sends up with the occupation of Persia by Muslim Arabs, it is taken the first steps at the formation of a universal islamic culture. This situationarises from Persians’acceptance of Islamic religion with having own cultural codes of persian geography. While Egypt, Syria and the North Africa are considerably Arab at the end of first islamic conquests, the Persians succeed integrating their own cultural heritages with islamic religion. Thus, arabic and irani languages’ borders are nearly alike in the period of Sasanids to day in spite of past centuries. The great est reason of this situation is the force of Persian and Sasanid’s literatüre in the pre-islamic period and protecting jealously this literature at the islamic centuries. Some researchers explain that the proliferation of Shia sects in Persia and its around is the effect of Persian’s culture and the reaction against the Arabian conquerors. Finally, with the decay of Sasanids,it is noticed that the Persian’s conquest by muslim Arabs is one of the most important events which has vast results in islamic and world history substantially.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 6,656
Number of downloads 494

Share

Journal of Turkish Studies
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.