Bu makale edebî esere yöneltilmiş sosyolojik bir dikkattir. Deneyimini Jön Türk romanı üzerinden gerçekleştirir. Jön Türk, Ahmet Mithat Efendi’nin 1908’de tefrika edilen 1910 yılında da kitaplaştırılan romanıdır. Yazarının son eseri olan bu roman, adından dolayı siyasal bir gönderme taşır. Politikadan olabildiği kadar uzak durmaya çalışan Mithat Efendi, Meşrutiyet’in getirdiği hava içinde yazarak yayımladığı bu romanıyla devrine bağlanmak istemiştir. Gerçekten de eser bir tarafıyla Meşrutiyet öncesinde süren istibdadı tenkit eder. Ancak Jön Türk’ün asıl meselesi bu değildir. Çünkü Mithat Efendi yazdıklarıyla devrine her zaman politikanın üzerinde kalıcı mesajlar vermek ister. Jön Türk, yazarının yeni bir dönemin başında devrinin insanına yönelttiği uyarılarını taşır. Mithat Efendi, Meşrutiyetin yeniden ilanının oluşturduğu hürriyet havası ve başıboşluktan endişeye kapılmış ve dönemin kavramları üzerinde zihin yormuş olmalıdır. Nihayet bu yeni devri yönlendirmeyi, en azından uyarılarını yapmayı kendisi için vazife sayar. Çünkü yazarın Jön Türk’teki ilgisi, kişisel hürriyetler içinde değerlendirilen konuları bir kez daha tartışmaya açmaktır. Konusu bireysel olmakla birlikte bir tarafıyla toplumsal bir konu olan evlilik anlayışlarıdır. Fakat ‘nasıl bir kadınla evlenilmeli?’ sorusu dikkatleri kadın eğitimi konusuna çeker. Böylece roman toplumun ve yazarın uzun yıllar boyunca üzerinde durduğu meseleye dönmüş olur. Mithat Efendi, bir modernleşme girişimi olarak başlatılan eğitimin kadınları da içine alarak genişlemesi karşısında endişelenmektedir. Özellikle eğitilen kadınların Avrupa’daki Feministlerden etkilenmeleri ihtimali onu korkutur. Çünkü kadın eğitiminin toplumu dönüştürme konusundaki etkisinin fark etmiştir. Kadınların toplumun değerleriyle çelişmeyen bir eğitim alması gerektiğini söylemeye çalışır. İslam’ın kadınlara gerekli hakları verdiğine inanan yazar, değişmenin bu kurallar içinde olmasını tavsiye eder. Osmanlı kadınları biraz okuyup yazabilmeli, biraz Fransızca bilmeli, ancak daha çok evini idare edebilecek çocukları iyi yetiştirecek bilginin sahibi olmalıdır. Bu erkek egemen bir anlayışın savunmasıdır. Kadınlara sınırlarını yine erkeklerin belirlediği bir hak, özgürlük ve bilgi alanı sunmaktadır.

This article is a sociological notice directed to literary work. And puts this approach into practise through the novel of Jön Türk. Jön Türk is Ahmet Mithat Efendi’s novel serialized at 1908 and published into a book at 1910. The last work of writer, Jön Türk, involved political reference due to its name. Mithat Efendi, avoiding politics as far as he could wanted to establish a connection with his era over this novel. However the novel criticises despotism continued right before constitutional monarchy. But main problem of Jön Türk is not just this. Because Mithat Efendi wants to give permanent message to his era above politics. Jön Türk undertakes writer’s warning to his people at the very beginning of new era. Mithat Efendi must have began to worry wind of freedom and lack of control that seen right after constitutional monarchy declared again, and overthinked about notions of era. Finally he takes it as his duty shaping the new period or at least warning. Because writer’s main concern at Jön Türk is to open issues related to personal liberty up for discussion once more. Plot of the novel is different marriage manners related to i