Bu makalede el-Harakânî’nin görüşlerini temellendirirken Kur’an’ı nasıl anladığı ve yorumladığı konusu ele alınmıştır. Onun düşüncelerini ifade ederken ayetleri uygun bir şekilde kullanmasından Kur’an-ı Kerim ve Sahih Sünnet’i çok iyi bildiği ve tasavvufî konularda derinleşmiş bir İslam mütefekkiri olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim onun sözleri incelendiğinde düşüncelerinin kaynağının Kur’an-ı Kerim olduğu görülebilecektir. Kur’an ayetlerinin kaynaklık ettiği düşüncelerin değer kazanacağı ve bu fikirlerin çağlara hitap eden bir öğretiye dönüşeceği malumdur. Bu itibarla el-Harakânî, Kur’an’ı kendine kaynak edindiği için asırlar sonra bile hatırlanmayı hak eden sözler söylemiştir. Onun çağları aşan fikirlerinin ve sözlerinin arkasında Kur’an ayetlerinin olduğunu söylememiz yanlış olmayacaktır. Zira Kur’an-ı Kerim, kendisini rehber edinenleri her zaman iyiye, güzele ve doğruya ulaştırır. el-Harakânî’nin sözlerini anlamak isteyenlerin onun konuyla ilgili söylediği sözlerin tamamına bakmaları gerekir. Bazı sözlerini anlamayarak el-Harakânî’yi yanlış tanıtmak, söylemediği şeyi ona söyletmek doğru değildir. Bu nedenle el-Harakânî’yi doğru tanıtmak için onun sözlerini nerede, ne zaman, kime, hangi maksatla ve niçin söylediğini iyi bilmek lazımdır. Aksi halde sadece sözün zahirine bakarak yorum yapmak böyle yapan kimseleri yanlış neticelere götürebilir. el-Harakânî toplumdan uzak münzevî bir hayat yaşamadığı, dergahında ziyaretleri kabul ettiği ve civanmertlerinin eğitimiyle meşgul olduğu için zaman zaman âlim olduğunu iddia edenlerin yanlış tavırlarıyla ve bazı sûfîlerin olumsuz yaklaşımlarıyla karşılaşmış ve bunlara tepkisini dile getirmekten çekinmemiştir. Onlara verdiği cevaplar, dinî meseleleri bildiğini, yeteri kadar Kur’an kültürüne sahip olduğunu, hâdiseleri çok yönlü değerlendirdiğini ve sağlam bir muhakeme yeteneğiyle konuları analiz ettiğini göstermektedir. Onun hikmet dolu bu sözleri incelendiğinde analitik düşündüğü, alternatif yol ve yöntemleri daima göz önünde bulundurduğu ve konuları birbirinden ayırarak değerlendirdiği anlaşılmaktadır.

In this study, it was studied on the subject of how el-Kharakani understand and command Qur’an while his ideas were clearly defined. It is possible to reach the result that he was a successful Islam thinker having deep and more information in mysticism and having more information about Qur’an and authentic Sunnah because of knowing Qur’an and Sunnah very well. In other words while his words are examined it will be understood that the basement of his point of views is Holy Qur’an. It is known that the thoughts derived from the source of Qur’an will be more valuable and they will turn to be a doctrine to cover the ages. For that reason Kharakani found out some important ideas deserved to be remembered after long ages because of looking at Qur’an as a main source. It is not wrong to say that there is Qur’an and Qur’an’s verses at the background of his ideas and his unique speeches. Because Qur’an makes someone who makes it guide always reach to reality, truth and beautiful. It is necessary for somebody to look at his all speeches related to the subjects to understand his words. It is not true to introduce him wrongly because of understanding his speeches correctly, getting him tell someting without depending on him. For that reason it is very very necessary to know why, where, when and to whom he told his speeches to know Kharakani well. If not it may be possible for somebody making commends by only looking at the apparent meaning of traditional speeches to be faced to some wrong results. Kharakani sometimes encountered with wrong approaches of some mystics and faced with some wrong manners of someone who claimed that he was a scholar because of being busy with his students’ education directly and following the developments living in society, Kharakani made no bones about commending them. This position shows that he analysed the problems with a stuble discernment and had enough information about the religious issues, had Qur’an culture. When studied on his speeches having deep meanings it is understood that he thought analytically, put the alternative methods and ways into account and evaluated the subjects by seperating.