Bu çalışma, Osmanlı son döneminden günümüze Türk resim sanatında “sosyal eleştiri” ekseninde gelişen temsil stratejilerini inceler. Literatür taraması; geç Osmanlı’da alegorik eleştiri (Osman Hamdi Bey), erken Cumhuriyet’te modernleşme tartışmaları, 1940’larda “Yeniler Grubu”nun emek ve gündelik hayatı konu edinen toplumsal gerçekçi yönelişi, 1960 sonrası kır-kent, göç ve sınıf temalarının ağırlık kazandığı figüratif anlatım ve 1980 sonrası kimlik/toplumsal cinsiyet/tüketim kültürü eleştirisiyle genişleyen çerçeveyi kapsar. Yöntem bölümünde nitel bir anlatı değerlendirmesi ile eser ve sanatçı seçiminde dönemin tartışmalarına referans, literatürde kabul görmüş temsiliyet ve erişilebilir birincil/ikincil belgeleme ölçütleri izlenmiştir. Bulgular, seçili sanatçı ve eser odaklı okumalardan oluşur: Osman Hamdi Bey’in Kaplumbağa Terbiyecisi’nde (1906/07) reform ve değişimin yavaşlığını alegorik bir dille ele aldığı; “Liman Sergileri” (1941-) ile Yeniler Grubu’nun işçi, balıkçı ve liman yaşamına yönediği; Nuri İyem’de “Anadolu kadını” imgesinin toplumsal gerçekçi çerçevesi; Neşet Günal ve Nedim Günsür’de kırsal yoksulluk, göç ve emek; Cihat Burak’ta satirik toplumsal eleştiri; Neşe Erdok’ta deformasyon ve kent yoksulluğu; Mehmet Güleryüz’de figüratif, tiyatral ve sosyo-politik taşlama; Nur Koçak’ta fotogerçekçi üslup üzerinden tüketim ve kadın bedeninin nesneleştirilmesi. Sonuç olarak, Türk resminde sosyal eleştirinin, modernleşme, sınıf, mekânsal dönüşüm, cinsiyet ve kimlik eksenlerinde farklı dönemsel biçimlenişlerle süreklilik gösterdiği savunulmaktadır.

This article examines “social criticism” in Turkish painting from the late Ottoman era to the present. The literature review traces: allegorical critique in late Ottoman painting (Osman Hamdi Bey); early Republican debates on modernization; the social-realist turn of the “Yeniler Group” in the 1940s focusing on labor and everyday life; post-1960 figurative engagements with rural poverty, migration, and class; and post-1980 critiques of identity, gender, and consumer culture. In the method section, a qualitative explanation and evaluation was made with reference to the periodic discussions of the work and the distinctive selection, and the accepted representation in the literature and accessible primary/secondary documentation were followed. Findings are presented through close readings of selected artists and works: Osman Hamdi Bey’s The Tortoise Trainer (1906/07) as an allegory of slow reform; the Harbor Exhibitions (from 1941) and the Yeniler Group’s attention to workers; Nuri İyem’s “Anatolian woman” motif; Neşet Günal and Nedim Günsür on rural hardship, migration, and labor; Cihat Burak’s satirical social critique; Neş’e Erdok’s expressive deformation addressing urban precarity; Mehmet Güleryüz’s theatrical figuration and socio-political satire; and Nur Koçak’s photorealist critique of consumerism and the objectification of women. The article argues that social criticism in Turkish painting endures across shifting emphases—modernization, class, space, gender, identity.