Balçıklıdere, Ege Bölgesi İç Batı Anadolu Bölümü'nde bulunmakta, Uşak ilinin Eşme ilçesinin güneybatısında yer alan Ahmetler Dağı çevresinden kaynaklanmakta; güneye yönünde akarak Kocadere ile birleşerek, Büyük Menderes Nehri üzerinde inşa edilmiş olan Adıgüzel Barajı’na ulaşmaktadır. Balçıklıdere Havzası’nın jeomorfolojik evriminin temelini, Hersiniyen orojeneziyle ilişkili Antehersiniyen masifi oluşturmaktadır. Bu masife ait billurlu şistler ve mikaşistler, Balçıklıdere Vadisi ile Ahmetler köyü arasında oldukça geniş bir alana yayılmaktadır. Ahmetler Masifi olarak adlandırılan ve antiklinal yapıya sahip bu eski jeolojik birim, Miyosen dönemine ait göl kalkerleri, marn ve greler ile örtülüdür. Söz konusu tortul birimler, bazı alanlarda metamorfik şistler ve bunlara eşlik eden konglomera ile breşlerle birlikte görülmektedir. Kristalen şistlerin üzerini örten Anteneojen yüzey ise lavlar ve volkanik breşlerle kaplıdır. Bu volkanik birimler, killi ve kalkerli flüviyal çökellerle birlikte, vertebre fosilleri bakımından zengin tabakalar oluşturur. En üstte ise konglomera, gre ve kumtaşlarından oluşan Pliyosen yaşlı flüvyal birimler bulunmaktadır. Ahmetler Masifi'nin güneyinden geçen Balçıklıdere Vadisi’nin batı yamacında yüzeylenen traki-andezit birimleri, bölgedeki volkanik faaliyetin kanıtlarını sunmaktadır. Miyosen göl tortulları ve daha üstteki Pliyosen ve Ponsiyen formasyonlarının aşınması sonucunda açığa çıkmış olan lavlar, havza içerisinde konik tepelerin oluşumuna neden olmuştur. Günümüzde Ahmetler köyü, bu volkan konileri arasında yer almaktadır. Konik görünümlü bu yapılar; Ballık Dağı, Günöğren Dağı, Macar Dağı, Bey Dağı, Kurt Dağı, Kabaağaç Dağı ve Yassıdağ olarak adlandırılmaktadır. Havzanın jeomorfolojik evrimi, Hersiniyen orojenezinin etkisiyle başlamış; Tersiyer volkanizması ve devamında Neojen aşınım süreçleri ile şekillenmiştir. Bölgedeki faylı yapı nedeniyle flüvyal süreçler özellikle son dönemlerde daha aktif hâle gelmiş; Banaz Çayı, Gediz Çayı ve Büyük Menderes’in kolları aracılığıyla Ahmetler Masifi üzerinde belirgin bir aşındırma etkisi meydana gelmiştir. Bu süreçler sonucunda bölge günümüzdeki morfolojik görünümünü kazanmıştır. Balçıklıdere Havzası, aynı zamanda paleocoğrafik açıdan da dikkat çekici bir özellik taşımaktadır. Havza içerisinde yer alan ve literatürde “Eşme Vertebre Fosil Yatağı” olarak tanımlanan alanda, özellikle Kemiklitepe çevresinde yoğunlaşmış Miyosen dönemine ait zengin vertebre fosil toplulukları bulunmaktadır. Bu fosiller arasında Mastodon pentelici, Paleotragus, Giraffa, Hipparion gracile, Hipparion minus, Ictitherium robustum, ve Autruche gibi türler yer almakta, bölgenin biyolojik çeşitliliğine ve geçmiş ekosistemlerine dair önemli bilgiler sunmaktadır. Günümüzde de Balçıklıdere Havzası, kendine özgü ekosistemi ile önemli ve zengin bir biyoçeşitlilik alanı durumundadır. Bu çalışmada, Balçıklıdere Havzası’nın jeomorfolojik özelliklerini ve evrimini ortaya koymak amacıyla çeşitli morfometrik analiz yöntemleri uygulanmıştır. 1/25.000 ölçekli topoğrafik haritalar sayısallaştırılması ile sayısal yükseklik modeli oluşturulmuş; bakı, eğim, hipsografik eğriler, yükselti frekansı analizleri ve profil analizleri gerçekleştirilmiştir. Arazi gözlemleri ile elde edilen sonuçların sayısal analizlerin karşılaştırılması yapılarak, sonuçlar fotoğraflarla desteklenmiştir. Elde edilen bulgular, sayısal morfometrik verilerin arazi ile uyumunu ortaya koymakta ve havzanın jeomorfolojik evrimine dair daha kapsamlı değerlendirmeler yapılmasına olanak sağlamaktadır. Ayrıca, bir sit alanı niteliği taşıyan ve fosil varlığı ile paleocoğrafik açıdan büyük önem arz eden Eşme Vertebre Fosil Yatağı'nın korunması da çalışmanın dikkat çektiği temel hususlardan biridir.

Balçıklıdere is located within the Inner Western Anatolia Section of the Aegean Region, originating from the vicinity of Mount Ahmetler, situated southwest of the Eşme district in Uşak province. Flowing southward, it merges with the Kocadere stream and ultimately reaches the Adıgüzel Dam, which was constructed on the Büyük Menderes River. The geomorphological evolution of the Balçıklıdere Basin is fundamentally shaped by the Ante-Hercynian massif, associated with the Hercynian orogeny. This massif, comprising crystalline schists and micaschists, extends across a broad area between the Balçıklıdere Valley and Ahmetler village. This ancient geological unit, referred to as the Ahmetler Massif and characterized by an anticlinal structure, is overlain by Miocene lacustrine limestones, marls, and sandstones. In certain locations, these sedimentary units coexist with metamorphic schists, as well as conglomerates and breccias. The Anteneogene surface covering the crystalline schists is composed of lava flows and volcanic breccias. These volcanic units, interbedded with clayey and calcareous fluvial deposits, constitute strata that are particularly rich in vertebrate fossils. Overlying these are Pliocene-aged fluvial units consisting of conglomerates, sandstones, and greywackes. On the western slope of the Balçıklıdere Valley—south of the Ahmetler Massif—trachyandesitic units are exposed, evidencing the region’s past volcanic activity. Lava flows, which were uncovered through the erosion of Miocene lacustrine deposits as well as overlying Pliocene and Pontian formations, have led to the formation of conical hills within the basin. Today, Ahmetler village is situated among these volcanic cones, which are locally known as Ballık Mountain, Günöğren Mountain, Macar Mountain, Bey Mountain, Kurt Mountain, Kabaağaç Mountain, and Yassıdağ Mountain. The geomorphological evolution of the basin commenced under the influence of the Hercynian orogeny and was subsequently shaped by Tertiary volcanism and Neogene erosion processes. Due to the region’s faulted structure, fluvial processes have become increasingly dominant in recent geological periods. Notable erosion on the Ahmetler Massif has been driven by tributaries of Banaz Stream, Gediz River, and the Büyük Menderes River. These processes have collectively contributed to the present-day morphological characteristics of the region. In addition to its geomorphological features, the Balçıklıdere Basin holds significant paleogeographical importance. The area known in the literature as the “Eşme Vertebrate Fossil Site,” particularly around Kemiklitepe, contains rich vertebrate fossil assemblages dating back to the Miocene epoch. Fossil specimens such as Mastodon pentelici, Paleotragus, Giraffa, Hipparion gracile, Hipparion minus, Ictitherium robustum, and Autruche provide valuable insights into the region’s past biodiversity and ecosystems. Today, the basin remains an ecologically significant area with its distinctive ecosystem and considerable biological diversity.

In this study, various morphometric analysis methods were employed to investigate the geomorphological features and evolution of the Balçıklıdere Basin. A digital elevation model (DEM) was generated through the digitization of 1:25,000 scale topographic maps, enabling the analysis of aspect, slope, hypsographic curves, elevation frequency, and profile sections. Results obtained from field observations were compared with digital analyses, supported by photographic documentation. The findings demonstrate a high level of agreement between digital morphometric data and field observations, allowing for a more comprehensive interpretation of the basin’s geomorphological development. Furthermore, the study highlights the necessity of preserving the Eşme Vertebrate Fossil Site, which holds critical paleogeographic and scientific value.