Sivas'ın güneybatısındaki Çongar köyü, il merkezine 63 km uzaklıktadır. İlbeyli Türkmenlerinin yaşadığı köy, Sivas’taki 42 İlbeyli köyünden biridir. Çongar köyünde Osmanlı Dönemi’ne ait özgün plan şemasını ve bezeme özelliklerini büyük ölçüde korumuş olan bir cami tespit edilmiştir. Bu çalışmada, Sivas ili, merkez ilçesine bağlı Çongar köyünde yer alan cami, mimari ve süsleme özellikleri bakımından tanıtılacak ve değerlendirilecektir. 1876-1877 yılında inşa edilen kare planlı cami, üç sahınlı harim ile kuzey duvarına bitişik olarak yerleştirilmiş müştemilat bölümünden oluşmaktadır. Cami, güney cephedeki üç, doğu cephedeki bir pencereyle aydınlatılmıştır. Düz ahşap atkılı pencereler, dikdörtgen formludur. Caminin kuzey duvarına bitişik olarak yapılmış olan müştemilat doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlıdır. Bu müştemilat, doğu duvarındaki iki mazgal pencere ile aydınlatılmaktadır. Kabayonu taş ve moloz taş ile yığma tekniğinde inşa edilen cami, ahşap tavanlıdır. Caminin iç beden duvarları yeşil boyalı olup üzerinde duvar resimleri bulunmaktadır. Bitkisel süslemeli bir bordürün dolaştığı güney, doğu ve batı duvarda; vazodan çıkan çiçek ve çiçek demetleri gibi bitkisel süslemeler, Kâbe, Mescid-i Aksa ve cami gibi mimari tasvirler, manzara kompozisyonları ile dini içerikli ayet ve yazılardan oluşan hat süslemeler bulunmaktadır. Yapı, mimari özelliklerinden ziyade Osmanlı dönemi duvar resimleri geleneğini yansıtması ve devam ettirmesi bakımından önem taşımaktadır. Korunması gereken kültür varlığı olarak tescillenmiş olan bakımsız durumdaki Çongar Köyü Eski Camisi’nin özgün durumuna uygun onarılarak gelecek nesillere aktarılması elzemdir.

Çongar village, southwest of Sivas, is 63 km away from the city center. The village where the Ilbeyli Turkmen live is one of the 42 Ilbeyli villages in Sivas. A mosque has been identified in Çongar village, which has largely preserved the original plan scheme and decoration features of the Ottoman Period. In this study, the mosque located in the village of Çongar, connected to the central district of Sivas province, will be introduced and evaluated in terms of architectural and decorative features. The square planned mosque which built in 1876-1877, consists of a three-chamfered prayer hall and an outbuildings section adjacent to the northern wall. The mosque is illuminated by three windows on the southern facade and one on the eastern facade. The windows with plain wooden weft are rectangular in shape. The outbuilding built adjacent to the northern wall of the mosque have a rectangular plan in the east-west direction. This outbuilding is illuminated by two loophole windows in the eastern wall. The mosque, which was built in masonry technique with rough stone and rubble stone, has a wooden ceiling. The inner body walls of the mosque are painted green and there are wall paintings on their surfaces. On the southern, eastern and western walls, where a border with herbal decorations circulates, there are herbal decorations such as flowers and bunches of flowers coming out of a vase, architectural depictions such as the Kaaba, al-Aqsa Mosque and mosque, compositions and calligraphy decorations consisting of verses and writings with religious. The building is important in terms of continuing the tradition of Ottoman period wall paintings rather than its architectural features. It is essential that the Old Mosque of Çongar Village, which is in a dilapidated state and has been registered as a cultural asset that needs to be protected, be repaired in accordance with its original condition and transferred to future generations.