Bu çalışma, Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT) Türk Sanat Müziği Sözlü ve Saz Eserleri Repertuvarı'ndan 2020 yılında alınan veriler ışığında, repertuvarda bulunan Türk sanat müziği sözlü ve saz eserlerini makam ve usûl yönünden incelemeyi amaçlamaktadır. Sözlü eserlerde, Şarkı, Fantezi, Beste, Kâr, Ağır Semâî ve Yürük Semâî formlarından oluşan 21158 adet eser ile saz eserlerinde Peşrev, Saz Semâîsi, Sirto, Longa, Mandıra, Medhal ve Oyun Havası formlarından oluşan 3540 adet eser incelenmiştir. Her bir formda kullanılan makamlar, kaç farklı makam kullanıldığı ve makamlarda kullanılan eser sayıları tablolarda belirtilmiş, en fazla kullanılan makamlar ile Arel-Ezgi sistemine göre basit, bileşik ve şed makam kullanım oranları grafiklerle gösterilmiştir. Benzer şekilde formlarda kullanılan usûller, kaç farklı usûl kullanıldığı tablo, en fazla kullanılan usûller ile küçük-büyük usûl kullanım oranları ise grafiklerle gösterilmiştir. Sözlü eserlerde en fazla farklı makam ve usûlün kullanıldığı formun Şarkı formu olduğu, Beste, Ağır Semâî, Yürük Semâî ve Kâr formlarında en fazla bileşik makamların kullanıldığı, sözlü formların hepsinde Hicaz makamının en fazla kullanılan makamlar arasında olduğu ve sözlü eserlerdeki her bir forma göre değişmekle birlikte en fazla kullanılan makamların Nihâvend, Rast, Bayâti, Kürdîli Hicazkâr, Muhayyer Kürdî, Sabâ, Hüseynî, Segâh ve Uşşak makamları olduğu tespit edilmiştir. Sözlü eserlerden Beste ve Kâr formlarının çoğunlukla büyük usûllerle bestelendiği ve en fazla kullanılan usûlün Hafif usûlü olduğu görülürken, Şarkı ve Fantezi formlarının ise küçük usûllerle bestelendiği ve en fazla kullanılan usûlün Düyek usûlü olduğu görülmüştür. Saz eserlerinde, en fazla farklı makamın ve usûlün Peşrev formunda kullanıldığı, Peşrev ve Saz Semâîsi formlarında bileşik, Sirto, Longa ve Medhal formlarında şed, Oyun Havası formunda ise basit makamların kullanıldığı görülmüştür. Saz eserlerinde her forma göre değişmekle birlikte en fazla kullanılan makamların, Hicaz, Nihâvend, Rast, Nikriz, Kürdîli Hicazkâr ve Uşşak makamları olduğu, çoğunlukla büyük usûllerin kullanıldığı Peşrev formunun dışında diğer saz eseri formlarında küçük usûllerin kullanıldığı tespit edilmiştir. Peşrev formunda en fazla Devr-i Kebîr usûlünün kullanıldığı görülürken, Longa, Sirto ve Oyun Havası formlarında Nîm Sofyan, Medhal formunda Sofyan, Mandıra formunda Devr-i Turan, Saz Semâîsi formunda ise formun özelliği gereği kullanılan Aksak Semâî usûlünün dışında usûllerin kullanıldığı görülmüştür. Şarkı ve Fantezi formlarında küçük usûllerin, Beste ve Kâr formlarında çoğunlukla büyük usûllerin kullanıldığı, Ağır Semâî ve Yürük Semâî formlarındaki eserlerde ise, formun özelliği gereği kullanılan usûllerin dışına çıkılmadığı tespit edilmiştir.
This study aims to analyze vocal and instrumental Turkish classical music pieces from the aspect of maqam and usûl under the light of data retrieved in 2020 from Turkish Classical Music Vocal and Instrumental Pieces Repertoire of Turkish Radio and Television Institution (TRT). For the vocal pieces, 21158 musical pieces from the forms of Şarkı, Fantezi, Beste, Kâr, Ağır Semâî, Yürük Semâî; for the instrumental pieces, 3540 pieces in the forms of Peşrev, Saz Semâîsi, Sirto, Longa, Mandıra, Medhal and Oyun Havası as were subject to analysis. Maqams used in each one of the forms, number of makams used and number of musical pieces are shown in charts and also the most used maqams and use of simple, combined and embedded maqams in accordance with Arel-Ezgi system are shown in graphs. Similarly, "usûl"s used in forms, haw many different "usûl"s have been used are shown in chart; most used "usûl"s and major and minor "usûl" use rates are shown in graphs. It is seen that in vocal pieces the most varied maqam and usûl are used in "Şarkı" form and in best, Ağır Semâî, Yürük Semâî ve Kâr forms, combined maqams are used at the most, and the maqam Hicaz is one of the most used maqams among others in all types of vocal forms. On the other hand, although it varies in each one of the forms, Nihâvend, Rast, Bayâti, Kürdîli Hicazkâr, Muhayyer Kürdî, Sabâ, Hüseynî, Segâh and Uşşak are determined as the most used maqams. It is also observed that Beste and Kâr forms are mostly composed in major "usûl"s and the most used "usûl" is Hafif, on the other hand, the Şarkı and Fantezi forms are mostly composed in minor "usûl"s and the most used "usûl" in these forms is Düyek. In the instrumental pieces, it is seen that the highest number of diverse maqams and usûls are used in Peşrev form. In this regard, combined “usûl”s are used in Saz Semâîsi form, embedded maqams are used in Sirto, Longa and Medhal forms and simple maqams are used in Oyun Havası form is also observed. In the instrumental pieces, although it varies according to forms it is determined that the mostly used maqams are Hicaz, Nihâvend, Rast, Nikriz, Kürdîli Hicazkâr and Uşşak, and in terms of "usûl"s, major "usûl"s are mostly used in compositions, also minor "usûl"s are used in instrumental forms other than "Peşrev" form. Devr-i Kebîr is the most used "usûl" in Peşrev form, Nîm Sofyan is used in Longa, Sirto and Oyun Havası forms; Sofyan in Medhal form, Devr-i Turan in Mandıra form. The "Semâî usûl" is used in "Saz Semâîsi" form due to the specification of the form. It is also observed that minör “usûl”s are used in Şarkı and Fantezi forms, and majör “usûl”s are mostly used in Beste and Kâr forms, on the other hand, in the pieces in Ağır Semâî and Yürük Semâî forms, those “usûl”s are used due to the nature of the forms.
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.