Anlamsal ve İşlevsel Açıdan Kısasü’l-Enbiyâ’da Varlık Eki

Author:

Number of pages:
47-60
Language:
Türkçe
Year-Number:
2022-Volume 17 Issue 7

Türkçede varlığı, var olmayı ifade etmek için +lIg (> +lI) varlık eki kullanılmaktadır. İlk olarak Eski Türk Yazıtlarında örneklerine rastlanılan +lIg varlık eki, Eski Türkçeden itibaren kullanılan işlek bir ektir. Varlık eki ile ilgili en eski bilgiye, 11. yüzyılda Kâşgarlı Mahmud tarafından yazılan Dîvânu Lugâti’t-Türk’te rastlanılmaktadır. Çalışmada, Harezm Türkçesinin en önemli eserlerinden biri olan Kısasü’l-Enbiyâ’da varlık eki incelenmiştir. Eser, 1310 (H 710) tarihinde Nâsırü’d-dîn b. Burhânü’d-dîn Rabgûzî tarafından yazılmış ve Nâsırü’d-dîn Tok Buga’ya sunulmuştur. Araştırmada Kısasü’l-Enbiyâ’da geçen +lIg varlık eki almış sözcükler taranmıştır. Tespit edilen varlık eki almış ifadeler, anlamsal ve işlevsel açıdan incelenmiş, fonetik, morfolojik ve biçimbirimsel açılardan varlık eki değerlendirilmiştir. Ayrıca çalışmada, varlık ekinin eklendiği sözcük türleri belirlenmiştir. Kısasü’l-Enbiyâ’da +lIg varlık ekinin hangi sıklıkla kullanıldığı tespit edilmiştir. İşlevsel açıdan bakıldığında yazmada varlık ekinin isimlerin yanı sıra sıfat, zarf ve zamir gibi sözcük türlerine eklendiği belirlenmiştir. Bir varlığa, bir kavrama, bir nesneye ait olmayı ifade eden varlık ekinin, genellikle üzerine getirildiği isimleri “sahip olan” anlamında sıfatlar türettiği tüm araştırmacılar tarafından kabul edilmektedir. Kısasü’l-Enbiyâ’da ise varlık ekinin eklendiği sözcükleri sıfat dışında zarf ve edat yaptığı saptanmıştır. Kısasü’l-Enbiyâ’da gerek alfabe kısırlığı gerek yazar ve müstensih hataları nedeniyle +lIk isimden isim yapım eki ile karıştırılan +lIg varlık eki alan sözcükler tespit edilmiş ve tablolar halinde verilmiştir.

Keywords


In Turkish, to present state and quality of being, the suffix +lIg (> +lI) can be used.  The +lIg suffix, which was first encountered in the Old Turkic Inscriptions, is a multifunctional suffix that has been used since Old Turkic. The oldest piece of information about the state and quality of being suffix is found in Dīwān Lugāt at-Turk written by Kaşgarlı Mahmud in the 11th century. In the study, the suffix of state and quality of being in Qisas al-Anbiyâ one of the most important works of Khwarezm Turkish, has been examined. The work was written by Nâsır al-Dîn b. Burhân al-Dîn Rabghûzî and presented to Nâsır al-Dîn Tuk Bugha. In the research, the words with the +lIg suffix in Qisas al-Anbiyâ have been scanned. The expressions detected with the suffix of state and quality of being have been examined in terms of semantic and functional perspectives, and the suffix of state and quality of being has been evaluated in terms of phonetics, morphology and morphemes. In addition, in the study, the types of words to which the suffix of state and quality of being are added have been determined. It has been determined how often the suffix +llg is used in Qisas al-Anbiyâ. From a functional point of view, it has been determined that the suffix of state and quality of being is added to parts of speech such as adjectives, adverbs and pronouns as well as nouns. The suffix which expresses belonging to an entity, a concept, an object, is generally agreed by researchers to denote a sense of “ownership” in the adjectives derived from nouns. In Qisas al-Anbiyâ, it has been determined that the words to which the suffix is added make adverbs and particles as well as adjectives. In Qisas al-Anbiyâ, words with +lIg suffix, which are confused with the noun making suffix from +lIk nouns due to both the infertility of the alphabet and the mistakes of the authors and the copyists, have been determined and presented in tables.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 287
Number of downloads 482

Share

Journal of Turkish Studies
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.