Çarlık Rusya’da meydana gelen 1917 Bolşevik ihtilâli neticesinde Bolşevikler, Mart 1918’de Bakü’de idareyi ele geçirdiler. Bölgedeki istikrarsızlıktan yararlanmaya çalışan Ermeniler ise başta Bakü olmak üzere Nahçıvan, Zengezur ve Karabağ civarlarında Müslüman halka karşı baskı, yağma ve zulümlerini arttırmışlardı. 28 Mayıs 1918’de Azerbaycan Cumhuriyeti kurulduğunda Azerbaycan toprakları işgal altında bulunmaktaydı. Osmanlı Devleti ile Azerbaycan Cumhuriyeti arasında imzalanan antlaşma hükümleri gereğince Nuri Paşa komutasında teşkil edilen Kafkas İslam Ordusu,  Azerbaycan’a askerî yardım sağlamak üzere görevlendirildi. 15 Eylül 1918 tarihinde Bakü harekâtının sona ermesi ve bölgede sükûnetin sağlanmasına karşın o tarihte Karabağ’da Ermeniler zulümlerine devam etmekteydiler. Karabağ'ı kurtarmak için Albay Cemil Cahit (Toydemir) komutasında içerisinde Azerbaycan milis kuvvetlerinin de yer aldığı birliklerce Karabağ'a yönelik ileri harekât başlatıldı. 4 Ekim 1918 tarihinde başlayan Karabağ harekâtı yaklaşık bir ay kadar devam etti. Bu süreçte Karabağ bölgesi Ermeni çetelerinden temizlendi ve Şuşa’ya sığınan yirmi bin civarındaki Azerbaycan Türkü kuşatmadan kurtarıldı. Buradaki kuvvetlerin görevlerine devam ettiği esnada Birinci Dünya Savaşı’nı kaybeden Osmanlı Devleti, 30 Ekim 1918 tarihinde Mondros Mütarekesi’ni imzaladı. Osmanlı Başkomutanlığından alınan direktif gereğince Karabağ dahil Azerbaycan'daki harekâta son verildi. Kafkas İslam Ordusu’nun icra etmiş olduğu Karabağ harekâtı, geçici bir süreliğine de olsa Müslüman halkın güvenliğinin sağlanması ve Ermeni çetelerinin bölgeden uzaklaştırılması açısından önem arz etmektedir. Çalışmanın amacı Birinci Dünya Savaşı döneminde Kafkas İslam Ordusu’nun Azerbaycan'a askeri yardımı kapsamında Karabağ’ın Ermeni çetelerinden kurtarılmasına ilişkin gerçekleştirdiği harekâtın detaylarının arşiv belgeleri ışığında ortaya çıkarılmasıdır. Çalışmada arşiv belgelerinin yanı sıra konuya ilişkin yerli ve yabancı başvuru eserlerinden de istifade edildi.

As a result of the 1917 Bolshevik Revolution that took place in Tsarist Russia, the Bolsheviks with the support of the Armenians, seized the administration in Baku in March 1918. The Armenians, who tried to take advantage of the instability in the region increased their oppression and persecution against the Muslim people, especially in Baku, Nakhchivan and Karabakh. The lands of the Azerbaijan Republic, which was established on May 28, 1918, were under occupation. In accordance with the provisions of the treaty signed between the Ottoman Empire and the Azerbaijan Republic, the Caucasian Islamic Army, which was formed under the command of Nuri Pasha, was assigned to provide military assistance to Azerbaijan.Despite the end of the Baku operation on September 15, 1918 and the peace in the region, the Armenians continued their oppression in Karabakh at that time. In order to save Karabakh, an advanced operation was launched against Karabakh by troops, including Azerbaijani Turks, under the command of Colonel Cemil Cahit (Toydemir). The Karabakh operation, which started on October 4, 1918, continued for about a month. During this one-month period, the Karabakh region was cleared of Armenian gangs and around twenty thousand Azerbaijani Turks who took shelter in Shusha were rescued. However, the Ottoman Empire, which lost the First World War while the forces here continued their duties, signed the Armistice of Mudros on 30 October 1918. Due to the directive received from the Ottoman Commander-in-Chief, the operation in Azerbaijan, including Karabakh, was ended. The Karabakh operation carried out by the Caucasian Islamic Army is important in terms of ensuring the security of the Muslim people, and removing the Armenian gangs from the region even for a short time. In the study, it is aimed to reveal the details of the operation of the Caucasian Islamic Army to save Karabakh from the Armenian gangs within the scope of military aid to Azerbaijan during the First World War, in the light of archival documents. In addition to archival documents, native and foreign reference works on the subject is also be used.