Beyaz Zeminli Uşak Halılarından Bilinmeyen Bir Grup: Akrep Motifli Selendi Halıları

Author:

Number of pages:
1311-1333
Language:
Türkçe
Year-Number:
2021-Volume 16 Issue 4

20. yüzyıl başında Balkan Yarımadasında Transilvanya kiliselerinde 16.-17. yüzyıllara tarihlendirilen Osmanlı Halıcılığının erken ve klasik dönemine ait 400’e yakın halı tespit edilmiştir. Bu halılar genellikle namazlık boyutlarında ve desen kompozisyonlarında olmaları ile dikkat çekmektedir. Transilvanya’da bulunan Osmanlı halıları içerisinde birbirinden çok farklı gruplar vardır. Bunlar içerisinde Beyaz Zeminli Uşak Halıları oldukça farklı bir gruptur. Bu halılar, geçmişte Uşak iline, günümüzde ise Manisa iline bağlı olan Selendi ilçesinde dokunduğu düşünülmektedir. Beyaz zeminli Uşak halılarının desen kompozisyonları kuşlu, çintemanili, üç benekli ve akrepli olarak isimlendirilmektedir. 1640 tarihli Es’ar Defteri gibi Osmanlı belge ve kayıtlarında Akrep motifli halılar dışında diğer halıların adı geçmektedir. Kurt Erdmann, Ferenc Batári, Marino Dall’Oglio, Stefano Ionescu, Michael Franses gibi dünya çapında önemli halı uzmanları, Akrep motifli halıların hakkında kayıt bulunmamasına karşın bu halıların Selendi’de diğer halılarla aynı atölyede dokunduğunu kabul etmektedirler. Bu uzmanlar neden olarak akrep motifli halılar ile diğer beyaz zeminli Selendi halılarının aynı malzeme, teknik, uygulama özellikleri ve renk benzerliklerinin olduğunu belirtmektedirler. Dünya çapında önemli halı uzmanları, akrep motifini akrep, yengeç, geometrik olarak stilize edilmiş iki hayvanın mücadelesi olarak tanımlamışlardır.  Akrep motifi kare birim içerisinde geliştirilmiş, halı ortasındaki alanda sütun oluşturan motifler arasına tam ve şaşırtmacalı raportlar halinde yerleştirilmiştir. Motiflerin oluşturulmasında düz, kırık ve diyagonal çizgiler kullanılmıştır. Araştırma olarak “Beyaz Zeminli Uşak Halılarından Bilinmeyen Bir Grup: Akrep Motifli Selendi Halıları” konusunun seçilmesindeki amaç; ülkemizdeki Türk Halıcılığı ile ilgili araştırma ve yayınlarda daha önceden fark edilmemiş olmasıdır. Bu halı grubunun Türkiye’de günümüze ulaşan örneğinin olmaması, Türk Halıcılığı için eksikliktir. Yurtdışı müze ve koleksiyonlarda dört farklı örneği bulunmaktadır. Ayrıca bu konuda öncü olarak kabul edilen yurtdışı yayınlar vardır. Bu araştırmada, ülkemizde bilinmeyen ve tanınmayan Osmanlı Uşak Halıları içerisindeki Beyaz Zeminli Uşak Halılarından Akrep Motifli Selendi Halılarının, motif ve desen özellikleri incelenecektir. Bu halıların Transilvanya kiliselerinde bulunma nedenleri, bölgenin coğrafi ve sosyal yapısı araştırılacaktır.

Keywords


In the beginning of the 20th century, in the Transylvanian churches in the Balkan Peninsula, the 16th-17th dated to the centuries, nearly 400 carpets belonging to the early and classical periods of the Ottoman Carpet Weaving, have been identified. These carpets generally attract attention with the size of prayer rugs and their pattern composition. There are many different groups among the Ottoman rugs found in Transylvania. Among these, Uschak Rugs with White Grounds are quite a different group. It is thought that these carpets were woven in the province of Uşak in the past, and in the town of Selendi, which is connected to the province of Manisa today. The pattern compositions of Uschak carpets with a white background are named as bird, Chintamani, triple points and scorpion. In Ottoman documents and records, such as the Es'ar Book of 1640, other carpets are mentioned, apart from carpets with scorpion motifs. World-renowned carpet experts such as Kurt Erdmann, Ferenc Batári, Marino Dall'Oglio, Stefano Ionescu, Michael Franses admit that although there is no record of the Scorpion motif carpets, these carpets were woven in the same workshop as other carpets in Selendi. World-renowned carpet experts argue that the scorpion-patterned carpets and other white-based Selendi carpets have the same material, technique, application properties and colour similarities. Foreign researchers have defined the scorpion motif as the scorpion, the crab, the struggle of two geometrically stylized animals. The scorpion motif was developed in a square unit, and it was placed between the motifs forming columns in the area in the middle of the carpet in full and staggering repeats. Straight, interrupted and diagonal lines were used in the creation of the motifs. The aim of choosing the subject of “An Unknown Group of White-Ground Uschak Rugs: Selendi Carpets with Scorpion Motifs” as a research; the fact that it has not been noticed before in research and publications on Turkish Carpet Weaving in our country. The absence of a sample of this carpet group in Turkey is a deficiency for Turkish Carpet Weaving. There are four different examples in museums and collections abroad. In addition, there are international publications that are considered to be pioneers in this field. In this study, the motif and pattern feature of Selendi Rugs with Scorpion Motifs, which are among the White Ground Uschak Rugs, which are among the Ottoman Uschak Rugs, which are unknown and unrecognized in our country, will be examined. The reasons for these carpets to be found in Transylvanian churches and the geographical and social structure of the region will be investigated.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 972
Number of downloads 800

Share

Journal of Turkish Studies
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.