Anadolu’da yerleşmeler, bulunduğu coğrafya ve iklimin özelliklerini en iyi şekilde yansıtan birbirinden farklı mimari ve yerleşim örneklerini barındırmaktadır. Yöresel farklılıkların ortaya çıkardığı yerleşme karakteri bölgeden bölgeye, hatta aynı bölge içinde bulunan kırsal alanlarda bile değişiklik göstermektedir. Yerleşmeleri ayırt etmeyi sağlayan bu farklılıklar yerel mimari kimlik özellikleri ile dikkat çekmektedir. Anadolu’da kırsal yerleşmelerin bir kısmı, yerleşme açısından elverişli olmayan alanlarda kurulmuşlar ya da zaman içinde yaşanan doğal afetler (deprem, sel, toprak kayması vb.) nedeniyle zarar görmüş, yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmışlardır. Bu sebeple Cumhuriyetin ilk yıllarında gerek yaşam şartlarının iyileştirilmesi ve hizmetin götürülebilmesi, gerekse de yaşayanların daha güvenli alanlarda yaşamalarına devam edebilmesi amacıyla köylerin yer değiştirmesi/taşınması gündeme gelmiştir. Bu çalışmada yer değiştiren yerleşmelere örnek olarak Konya Karapınar ilçesine bağlı Kesmez köyü, eski ve yeni yerleşme örneğinde karşılaştırma yoluyla analiz edilmiş, yeniden planlanan bir köyün eski yerleşim ile aynılıkları ve farklılıkları, doğal çevre ve sosyo-kültürel bileşenler açısından değerlendirilmiştir. Araştırma konusu, fiziki biçimlenmede etki eden faktörlerin analizi üzerine kurgulanmıştır. Sonuçta; eski Kesmez köyü yerleşke ve konutları ile yeni Kesmez köyü yerleşke ve konutlarında doğal ve sosyo-kültürel faktörlerin farklılıklara neden olduğu belirlenmiştir. Plansız doğal alanlardan, planlı ve düzenli yerleşmelere geçiş ve bu geçiş sonucunda oluşan mimari anlamda aynılıklar ve farklılıklar yer değiştiren köy yerleşimi örneği üzerinden ortaya koyulmuştur.

The settlements in Anatolia involve different architectural and settlement examples that best reflect the characteristics of the geography and climate in which they are located. The settlement character of regional differences varies from region to region, even in rural areas within the same region. The differences that distinguish the settlements are remarkable with their local architectural identity features. Some of the rural settlements in Anatolia have been established in areas that are not convenient for settlement, or have been damaged by natural disasters (earthquakes, floods, landslides, etc.) over time, and have faced extinction. For this reason, in the first years of the Republic period, relocating/moving the villages in order to improve the living conditions, to provide service, and to enable the residents to continue to live in safer areas was brought to agenda. In this study, as an example of shifted settlements, Kesmez village of Karapınar district of Konya was analysed by comparison between old and new settlements, and the similarities and differences of a re-structured village with the old settlement were evaluated in terms of natural environment and socio-cultural components. The research topic is based on the analysis of the factors affecting physical shaping. As a result, it was determined that natural and socio-cultural factors cause differences in the old Kesmez village areas and houses and the new Kesmez village areas and houses. The transition from unplanned natural areas to planned and regular settlements and the architectural similarities and differences that have emerged because of this transition have been revealed through the example of the changing village settlement.