Ergani ilçesinde köylerin yükselti basamağına ve hâkim ekonomik faaliyetlerine göre dağılışını ele almayı amaçlayan bu çalışmada yükselti ve morfolojiye bağlı olarak köylerde yürütülen ekonomik fonksiyonların gösterdiği değişimler ele alınmıştır. Ergani ilçesi Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri arasında bir geçiş özelliğine sahiptir. Dolayısıyla her anlamda fiziki coğrafya koşullarındaki çeşitlilik beşeri ve ekonomik coğrafyayı da şekillendirmiştir. Farklı jeomorfolojik ünitelerde kurulan köylerde farklı yaşam tarzları ortaya çıkmaktadır. Aynı morfolojik ünitede kurulan köylerde benzer ekonomik özellikler görülmektedir. Ergani Güneydoğu Toroslar yöresi, Diyarbakır Havzası ve Karacadağ yöresine ait özellikleri taşımaktadır. Üç ayrı yörenin hâkim ekonomik özelliklerini taşıyan Ergani’de, Güneydoğu Toroslar yöresine dâhil kırsal yerleşmelerde meyve üretimi (özellikle bağcılık) ve kıl keçisi yetiştiriciliği yapılmaktadır. Orta kesimlerde Diyarbakır havzasına dâhil yerleşmelerde kuru tarım, sulu tarım ve koyun yetiştiriciliği yapılmaktadır. Güneyde ise Karacadağ platosunda küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yanında kuru tarım ve çeltik tarımı önemlidir. Yükseltiye bağlı olarak, köy yerleşmelerinin yapısı, şekli, dokusu, büyüklüğü ve hâkim ekonomik faaliyet de değişmektedir. Ergani’deki köyler; bitkisel üretim yapan köyler, sebze ve meyve üreten köyler ve hayvancılık yapan köyler olarak sınıflandırılmıştır. Ergani’de yerleşmelerin toplu, dağınık ve seyrek dokulu olmalarında birinci derecede topografya, su kaynaklarına yakınlık, ekonomik aktiviteler ve sosyal açıdan güvenlik ortamının büyük önemi vardır. Genellikle eğimli alanlarda kurulan köyler dağınık dokulu, ova ve plato üzerinde yer alan yerleşmeler toplu yerleşme karakteri göstermektedir. Su kaynaklarına yakınlık, Ergani gibi yarı kurak iklim özelliklerinin görüldüğü yerlerde yerleşmelerin sık ve toplu olmasına yol açmıştır.

In this study, which aims to address the distribution of villages according to the elevation and dominant economic activities of Ergani District, changes in the economic functions of the villages due to the elevation and morphology are discussed. Ergani district has a transition feature between the East and Southeast Anatolia regions. Therefore, the diversity of physical geography conditions has shaped the human and economic geography as well. While different lifestyles arise in the villages established in different geomorphological units, similar economic characteristics are observed in the villages established in the same morphological unit. Ergani has the characteristics of Southeastern Taurus region, Diyarbakır Basin and Karacadağ region in terms of regional geography. In Ergani, which carries the prevailing economic characteristics of three different regions, fruit production and hair goat breeding are carried out in rural settlements located in the southeastern Taurus region. Dryland farming, irrigated agriculture and sheep farming in the Diyarbakır basin in the central regions, and sheep farming and dryland farming in the Karacadağ plateau in the south, and paddy farming in the settlements on the plateau are the main economic activities of the villages. Depending on the elevation, the structure, shape, texture, size, and dominant economic activity of the village settlements also vary. Topography, closeness to water resources, economic activities, and social security have great importance in the settlement in Ergani to be collective, scattered and sparsely textured. Generally, while the villages established in sloping areas are scattered textures, settlements located on the plain and plateau show a collective settlement character. The proximity to water resources has led to frequent and collective settlements in places like Ergani where semi-arid climate is observed. Also, while social disorders including blood feuds and terrorism cause scattered and fragmented settlements, they bring them closer to each other for security reasons.