Mitoloji halkların, insanı, tabiatı ve evreni anlamlandırma çabası sonucu bilinçlerinde oluşturdukları olağanüstü özelliklere sahip yaratılış öyküleri olarak tanımlanan mitleri konu alan, araştıran ve yorumlayan bilimdir. Mitler, medeniyetlerin fikir dünyasının ve psikolojisinin birer yansıması olarak kabul edilen kutsal metinlerdir. Dünya üzerindeki her kadim medeniyetin oluşturduğu bir mitolojik sistem vardır. Tarihi çok eskilere dayanan Türkler de bu kadim medeniyetler arasındadır. Türk mitolojik sistemini, Türklerin yıllar boyunca sahip olduğu değer yargıları ve bunlara bağlı uygulamalar oluşturmaktadır. Türk dünya görüşü ve kültürünün ilk örneklerini yansıtan mitolojik metinler, inançlarla bağlantılı halk anlatılarını etkilemiş ve onlar üzerinde birtakım izler bırakmışlardır. Mitolojik metinlerdeki bu özellikler çeşitli halk anlatılarında konu, motif, inanç unsuru ve uygulama biçimi olarak canlılığını devam ettirmektedir. Halk kültürünün sözlü ürünlerinden olup belirli kişi, yer ya da olaylar hakkında anlatılan olağanüstü özellikteki hikâyeler olan efsaneler, bu anlatılardan biridir. Bu çalışmada, Türk dünyasını şekillendiren mitolojik unsurların, Anadolu kültür mirasının en net görüldüğü yerleşim yerlerinden birisi olan Aksaray’da anlatılan efsaneler üzerindeki izleri değerlendirilmiştir. Aksaray efsaneleri ; tasnif sırasına göre ele alınarak, efsanelerde karşılaşılan motif ve kavramlar atalar ve tabiat kültleri başta olmak üzere Türk mitolojik sistemindeki belli başlı unsurlarla ilişkilendirilip halkbilimi uzmanlarının görüşleri doğrultusunda açıklanmaya çalışılmıştır.

Mythology is a discipline that explores, mentions and interprets myths that are defined as creation stories with extraordinary features that people create in their mind as a result of consciousness of trying to make sense of humans, nature, and the universe. Myths are sacred texts which are accepted as a reflection of the world of ideas and psychology of civilizations. There is a mythological system formed by every ancient civilization on the world. Turks whose history dates back to ancient times are one of these ancient civilizations. The Turkish mythological system composes of the value judgments that Turks have created over the years and the practices connected to them. Mythological texts reflecting the first examples of Turkish worldview and culture have influenced and left some traces on people's stories related to beliefs. These features in mythological texts are still alive as subjects, motifs, beliefs and practices in various folk stories. Legends, one of the verbal products of folk culture and they told about certain persons, places or events are among these stories. In this study, the mythological elements that shaped the Turkish world were evaluated on the legends described in Aksaray, which is one of the settlements where the Anatolian cultural heritage is seen most clearly. Aksaray legends handled according to classification category; motifs and concepts encountered in legends have been associated with certain elements in the Turkish mythological system, especially ancestors and nature cults, and tried to be explained in the light of the opinions of folklorists.