Telfutur mahallesi Osmanlı devrinde Urfa kazasının kuzeybatı kesiminde yer alan tepeliğe yayılmış hanelerden oluşmaktaydı. Bu hanelerden müteşekkil mahallede Ermenîlerin ikameti, şehrin Osmanlı hâkimiyetine girişinden yıkılışına değin devam etmişti. Gayrimüslim unsur bağlamında en yoğun hane dokusunu ve kişi sayısını barındırmasından ötürü mahalle, şehrin diğer tarihî mahallelerine göre bir adım öne çıkmaktadır. Murahhaslığın mahalledeki büyük kilisenin içerisinde yer alışı, kaza gayrimüslimlerini bu mahalleye göre konumlandırmış, bu nedenle kilise, ibadethane olmanın dışında, cemaat adına kararların alındığı idarî bir merkez konumunda olmuştu. Bu nedenle cemaatin önde gelen esnaf ve memurlarının büyük çoğunluğu bu mahallede yaşamayı tercih etmişti. Sorumluluk bilincine sahip sâkinleri; vakıf, fukara sandığı gibi örgütlenmelerde aktif rol alan kişilerdi. 1890’dan itibaren şehre akın eden Amerikan ve Alman misyonerler de Ermenî nüfusuna binaen bu mahalle ve çevresinde faaliyetlerini yürütmüşlerdi. 1895 yılının sonlarında gerçekleşen Ermenî İsyânı’na yönelik ilk örgütlenme ve vukuat haliyle bu mahallede gerçekleşmişti. II. Meşrutiyet’ten itibaren ise mahalle ve çevresinde Ermenî siyasi partilerinin şubeleri açılmış ve propaganda faaliyetleri yürütülmüştü. Bu çalışmada Urfa şehrinin tarihî yerleşim alanlarından “Telfutur mahallesinin” kültürel kimliğiyle birlikte siyasî kimliğinin ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Araştırmanın temel kaynaklarını ekseriyetle Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri’ndeki İrâdeler, Bâb-ı Alî Evrak Odası, Dâhiliye, İrâde, Maliye Nezâreti gibi tasnifler içerisindeki vesikalar ile Urfa Şerʽîyye Sicilleri’den seçilen davalar oluşturmaktadır.

The neighbourhood of Telfutur consisted of houses situated on the hill in the north of Urfa district in the Ottoman period. In this neighbourhood, Armenians’ residence started when the city was subordinated to the Ottomans, and it continued until the collapse of the Ottoman Empire. Since the neighbourhood included the densest non-Muslim population and house dwelling, it stands out as a historical place when compared to other neighbourhoods. Because the big church in the neighbourhood consisted of the delegacy, it attracted many non-Muslims in the Urfa district. Therefore, the church served both as a sanctuary and an administrative centre where certain decisions are taken on behalf of the community. As a result, prominent members of the community such as artisans, craftsman and officers preferred to live in this neighbourhood. Other residents in the neighbourhood, who had a sense of responsibility, also took an active role in certain organizations like foundations and poverty fund. American and German missionaries, who rushed into the city after 1890s, carried out their activities in this neighbourhood due to the Armenian population that lived there. Therefore, first organizations and incidents, regarding the Armenian Rebellion that broke out in the late 1895, took place in this neighbourhood. From the 2nd Constitutional Period, one branch of each political parties was opened in order to make Armenian propaganda in the neighborhood and its surrounding. In this study, it is aimed to explore both cultural and political identity of the neighbourhood of Telfutur, which was one of the most historical residential areas in Urfa district. The primary sources used in the study mainly consist of records and documents in the İrâdeler, Bâb-ı Alî Evrak Odası, Dâhiliye, İrâde, Maliye Nezâreti sections of the Presidential Ottoman Archive, and lawsuits selected from Urfa District court records.