Düşkünlük, Alevi-Bektaşi inanç sistemi içerisindeki temel kurumlardan biridir. Düşkünlük kurumu Alevi-Bektaşi toplumun ahlaki yapısını koruyan ve adaleti sağlayan güçlü bir sosyal mekanizmadır. Bu mekanizma Alevî toplumunun, bütün koşullara rağmen, birliğini koruyarak günümüze gelmesinde işlevi göz ardı edilemeyecek kadar etkinliğini koruyan bir sistem olmuştur. Düşkünlük kurumuna Alevi-Bektaşi topluluklarının hukuk sistemi olarak da bakılabilir. Kanaatimizce Düşkünlük Kurumu kırsal bölgelerde göçebe hayatı yaşayan Alevi-Bektaşi topluluklarının toplumsal düzenin sağlanması için geliştirdikleri alternatif bir yargı ve hukuk sistemidir. Düşkünlük Alevi toplulukları tarafından hayati bir öneme sahip olan “yol” un gereklerini yerine getirmeyenlere karşı uygulanan bir dizi yaptırımları içermektedir. Alevi-Bektaşi toplulukları tarafından kutsal kabul edilen kurallara uymayan taliplere karşı çeşitli cezalar verilmesini de içermektedir. Her ne kadar düşkünlük sisteminin kuralları genel olarak benzer olsa da yöreden yöreye hatta şehir ve köylerde dahi değişebilmektedir. Biz de bu farklı anlayış ve yaklaşımların tespit etmek amacıyla Tokat yöresinde yaşayan Alevi Dedelerinin Düşkünlük kurumuna dair yaklaşımlarını sosyolojik perspektiften tespit etmeye çalıştık. Bu çalışmada, Alevi-Bektaşi kültürünün çok zengin dinî ve sosyal tezahürlerinin yaşandığı Tokat yöresinde yaşayan Alevi Dedelerinin Düşkünlük anlayışını Din Sosyolojisi açısından inceleme ve araştırmaya tabi tutuyoruz.

Excommunication is one of the main institution in Alavi-Bektashi belief system. Excommunication institution is a social mechanism that keeps the ethical rules and provides justice in the Alavi-Bektashi society. Despite all circumstances, because the maintaining the unity of Alavi society and it’s coming up to this day, this mechanism is as a system that cannot be ignored. The excommunication institution can be acceptable as the judicial system of Alavi-Bektashi society. According to us, the excommunication institution is an alternative judgement and judicial system for maintaining the social order of immigrant Alavi-Bektashi societies that living in rural areas. The excommunication institution contains some sanctions about who rejects the responsibilities of the “way” that have a vital importance for the Alavi societies. This institution is also containing various penalties about who rejects the sacred rules of Alavi-Bektashi societies. Although the excommunication institution’s rules are generally similar, these rules are varying from an area to the other, from a city to the other, even from a village to the other one. For this reason, we intend to detect the approaches of Alavi Dedes’ that living in Tokat area, about excommunication institution from a sociological perspective. In this work, we are researching and examining the excommunication mentality of Alevi Dedes of which living in Tokat area that like a treasure for the Alavi-Bektashi culture.