ÖZET Makalede, aşk konusu tüm müsluman bölge halklari divan edebiyatının ana konusu sayılması, aynı konu çevresinde bilhassa gazellerde özellikle insanın manevi bakımdan kemale ermesine dikkat çekilmesine bakış atılmıştır. Aşıkane gazellerde yüzyıllıklar boyu gelişmiş olan gazele has bediî uslubun büyük düşünür şair Ali Şiir Nevaî tarafından değerlendirilmesine dikkat çekilmıştir. Dolaysıyla makalede Ali Şiir Nevaî’nin hayatının sonunda yazdığı, özellikle gazellerindeki ana gayeyi derin anlamamıza yardımcı olacak Mahbubu l-kulüb eserinde çok önemlı talkın edilen aşk konusundan bahs edilir. Büyük söz uzmanının Mahbubu l-kulüb’de aşka verdiği tariflerı, kendine has yaptığı açıklamaları va tasniflerinin gazellerinde sanatsal ifade edilen aşka ait görüşleriyle mukayese edilerek öğrenilmesi çok önemli olduğu tahlillere dayanarak incelenir. Mutasavvıf şairin halkın aşağı tabakasının aşkı sıfatında değerlendirilen avam aşkına ait bakışı, has aşk sıfatında nitelentirilen, temeli temizliğe dayanan aşkın Ali Şiir Nevaî tarafından benimsemesinin sebebleri şair gazellerinden seçilen örnekler tahlilleriyle açıklanır. Bununla birlikte Ali Şiir Nevaî’ye göre erenlerden pek iyi ve nebilerden aşağı sayılan sıddıklar aşkı üzerinde de durulur. Düşünür şairin Mahbubu l-kulüb’deki has aşka ait verdiği tarifiyle aşıkane gazellerinde maşukanın benzeri olmayan güzellik sahibi sıfatında sanatsal ifade edilen beyitleri karşılantırılarak şairin böylece abartmalı beyitlerden gözleyen edebi amacı hakkında bilgi verilir. Düşünür şairin mecazi ve ılahi aşk hakkındaki bakışları Mecaz gerçeğin köprüsüdür denilen Paygamberimiz hadislerine uygun olduğundan dolayı onlar arasında sınır görülmemesi, şair gazellerinde Hak ve insan güzelliği kendine has uslubda yüceltmesi, gönul temizliği, güzel ahlak insanın kemala ermesine neden olması hususunda da bahsedilir.

ABSTRACT In the presented article the main focus has been done on love subject being considered as a core theme in the classical literature of the nations in the entire Muslim region and within the framework of this subject the indication of human being’s spiritual development described in ghazals has been emphasized. In addition, the attention has been paid to the great poet Alisher Navoi’s evaluating the literal style peculiar to ghazals which throughout the centuries has become one of the traditions in romantic ghazal-writing. Accordingly, the article discusses the deeply interpreted love concept in “Mahbubul-Kulub” which helps us clearly comprehend the core idea of ghazals created by Alisher Navoi in the last years of his life. The essence and value of comparative study of the definitions of love presented by the outstanding poet in “Mahbubul-Kulub”, its specific interpretation and classifications with the approaches to love adroitly expressed in the ghazals have been investigated according to certain analyses. Mutasavvif poet’s approaches to avom love evaluated as the love of low stratum and the reasons for Alisher Navoi’s positive perception of love based on purity and defined as khos love are investigated on the basis of analyses of selected samples of ghazals created by the poet. Furthermore, the article presents the discussion the Siddique’s love who, according to Alisher Navoi, possesses the upper position than avliyos and the lower position than nabees. The definitions of khos love in “Mahbubul-kulub” given by the great poet-thinker are compared with the couplets containing the adroit description of incomparable beautiful beloved. The article also provides a set of information upon the poet’s literal intention to use the certain type of exaggerative couplets. According to the poet’s perspective on allegorical and divine love which goes in harmony with Prophet Mohammad’s (PBUH) hadith “Allegory is a bridge of truth”, the absence of a boundary between allegorical and divine love, the specific literal expression of God’s and human’s beauty in the poet’s ghazals and the fact that a human being’s spiritual perfection leads to soul’s purity and good morality have been discussed by the author in certain parts of the article.