İlk dönem mutasavvıfları olarak ta bildiğimiz asrısaadetten hicri II. asrın sonuna kadar olan dönemde yaşamış mutasavvıfların mücahede, riyazet ve vecd halleri gibi zühdî haller dışındaki konularla fazla ilgilenmedikleri görülmektedir. Buna karşılık Hicri III. ve IV. yüzyıllar arasında yaşamış tasavvuf kültürünün sistemleştiği dönemdeki mutasavvıfların mehdilik ile ilgili görüş ve düşünceleri ayrıntılı bir şekilde mevcuttur. Bu sebeple mehdilik tasavvuru ile ilgili görüş ve düşünceler tasavvuf dönemi olarak ta kabul edilen ikinci ve üçüncü asırlarda yetişen mutasavvıfların eserlerinde daha çok görülür. Muhyiddin İbnü’l Arabi tasavvuf geleneğinde önemli bir yere sahiptir. Bu sebeple onun mehdilik ile ilgili görüş ve düşünceleri önemlidir. Tasavvuf kültürünün oluşum sürecinin son aşaması olarak kabul edilen tarikatlar döneminde ise Gazalî ile birlikte başlayan ehlisünnet tasavvufu olarak ta isimlendirebileceğimiz dönem bağlamında mehdilik tasavvuru ele alınmaya çalışılmaktadır. Bu bağlamda sahih hadis kaynaklarında geçen Mehdi, Mesih ve Deccal ile ilgili hadis rivayetlerine yer verilmektedir. Ehlisünnet tasavvufu olarak isimlendirdiğimiz tarikatlar dönemi mehdilik tasavvuru ile ilgili değerlendirmeler de yapılmaktadır. Hadis rivayetlerinin tasavvufî anlayış üzerindeki etkisi kuşkusuzdur. Bu sebeple ‘Kütüb-i Sitte’ deki hadis rivayetlerinden hareketle son dönem mutasavvıflarının mehdilik tasavvuru şekillenmiştir. Mehdilik tasavvurunda tasavvuf geleneğinde ortaya çıkmış olan âlemdeki bütün işleri çekip çeviren “kutup” kavramı arasında bağlantılar da mevcuttur. Kutup kavramı ile mehdi tasavvuru arasındaki benzerlikleri bu çalışmada ele alınmaktadır.

Sufis’ opinions on Mahdi, who lived in hijri III. and IV. century, in other words, the second phase of the formation process of sufism, will be widely discussed. For, Sufis, who lived in a period from “era of bliss” until Hijri II century, seems to haven’t dealt with any other subjects except for “mücahede” (struggling with your body’s deceptive desires), asceticism, ecstasy. On the other hand, there are opinions and views of Sufis who lived between hijri III and IV. century in which Sufism culture became systematized. For, Sufis who lived in III and IV. century, tried mostly to specialise on metaphysics and the knowledge of unseen world unlike the early term Sufis. Muhyiddin İbni Arabi is. So, dwelling on the views and opinions on Mahdi in detail will be definitely a true approach. As for the cults period, which is accepted as the last phase of the formation process of gnostic tradition; Mahdi imagination will be dealt within the context of “period of ahl-i sunnah Sufism” that started with Ghazali. In this context, we will also dwell on Mahdi, Messiah, Dajjal imaginations conveying in sahih hadith sources. Also there will be evaluation on Mahdi imagination in cults era which we call “Alh-i Sunnah Sufism”. No doubt, hadith narratives have very deep effect on Sufi intelligence. So, within the context of ahl-i sunnah Sufism, this paper will give place to the evaluations on Mahdi imagination of last period sufis by moving from the hadiths conveyed from sources other than “Kütüb-i Sitte”. We will reveal the ties between saviour ship mission which burdened to one man and “qutb” notion which appeared in Sufi tradition as the peak point of saint’s hierarchy, that means “Qutb” can manage the whole affairs in the universe.