24 Temmuz 1908 tarihinde İkinci Meşrutiyetin ilan edilmesiyle birlikte Osmanlı Devleti’nde yeni bir dönem başladı ve cemiyetlerin sayısında ciddi bir artış gerçekleşti. Giderek toplumsal yaşamın vazgeçilmez bir parçası haline gelen bu cemiyetlerin önemli bir kısmını sosyal yardım cemiyetleri, yoksullukla mücadele etmek ve toplumsal refahı yükseltmek için çalışan cemiyetler oluşturmaktadır. Yine bu cemiyetler arasında eğitim alanında faaliyet göstermeyi amaçlayan cemiyetler de yer almaktadır. İkinci Meşrutiyetle birlikte sayıları artan cemiyetler, 16 Ağustos 1909 tarihli Cemiyetler Kanunu’nun çıkarılmasıyla meşruiyet kazanmış ve 21 Ağustos 1909 tarihinde Kanun-i Esasi’ye eklenen 120. madde ile de cemiyet kurma hak ve özgürlüğü anayasal güvence altına alınmıştır. Bu çalışmada, İstanbul’da 14 Kasım 1910 tarihinde fakir ve kimsesiz çocukların eğitimi yararına kurulmuş olan Rehber-i Teavün Cemiyeti ayrıntılı olarak ele alınacaktır. Zira bu Cemiyet’in kuruluşu ve hedeflerinin açıklanması, dönemin benzeri sosyal yardım kuruluşlarının hizmet anlayışları ve topluma katkılarının anlaşılması bağlamında önemlidir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleri ve Rehber-i Teavün Cemiyeti’nin Nizamnamesinden yararlanılarak hazırlanan bu çalışmada, cemiyetin kurucuları ve amaçları detaylı olarak ortaya konularak bu bilgiler ışığında dönemin değişen sosyal yardım anlayışı değerlendirilecektir.

There was a serious increase in the number of the associations in the Ottoman Empire with the declaration of the Second Constitutional Monarchy on 24 July 1908. An important part of these associations, which became an indispensable part of social life afterwards, consisted of the associations working for delivering social assistance, alleviating poverty and enhancing social prosperity. Besides, there were associations aiming to operate in the field of education as well as the aforementioned associations. The associations showing an increase in number with the Second Constitutional Monarchy became legitimate with the Law of the Associations dated 16 August 1909. Also, the right and freedom to establish an association were guaranteed in the constitution by article 120 added to the Ottoman Basic Law (Kanun-i Esasi) on 21 August 1909. In this study, Rehber-i Teavün Cemiyeti, one of the associations established for the poor and orphan children’s education in Istanbul on 14 November 1910, will be examined in detail. The formation process and aims of this association are important in the context of understanding the service concepts and contributions of the similar social assistance institutions of the period to the society. In the present study carried out with the help of the documents of the Ottoman archive of the Prime Ministry and regulations of Rehber-i Teavün Cemiyeti, the founders and aims of this association will be revealed in detail and the changing concept of social assistance will be evaluated in the light of this information.