Osmanlı İmparatorluğu toprakları, 15. yüzyıldan itibaren Batılılar için bir merak ve ilgi kaynağı olmuştur. Başta diplomatik ve ticarî olmak üzere Osmanlı topraklarına gelen Batılılar için bu topraklarda gördükleri hemen her şey yazıya dökülecek ya da resimlenecek kadar önem arz etmiştir. Başlangıçta diplomat ve tüccarlarla Osmanlı topraklarına gelen sanatçı ve bilim adamlarının sayısı 18. ve 19. Yüzyıllarda giderek artmış, önceleri İstanbul, kısa bir süre sonra İzmir ve Batı Anadolu ve giderek imparatorluğun dört yöndeki sınırlarına kadar belli başlı merkezler gravür ve seyahatnamelere konu olmuştur. Gezginlerin dikkatini çeken merkezlerden biri de Manisa İli’dir. Kente gelen Edmund D. Chishull, Charles Texier, Robert Walsh gibi gezginler kent ile ilgili gözlemlerini seyahatnamelerinde yansıtmışlardır. Aynı zamanda Cornelis de Bruyn, Thomas Allom ve Outhwaite gibi sanatçılar tarafından kent ile ilgili gravürler yapılmıştır. Seyahatnamelerde, genel olarak kentin coğrafi konumu, sosyo- kültürel ve ekonomik durumu ile mimari yapılarıyla ilgili anlatımlar ve bunlara paralel olarak resimler yer almaktadır. Seyahatname ve Gravürlerde Manisa başlıklı bu çalışmada, Manisa kenti ve mimarisinin Batılı gezgin ve sanatçıların seyahatname ve gravürlere yansıyan yönleri üzerinde durulmuştur. Elde edilen veriler ışığında, Batılı gözlemcilerin Manisa kenti ve mimarî yapılaşmasına bakış açıları ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Aynı zamanda gravürlerdeki görüntüler ile yapıların bugünkü mevcut durumları karşılaştırılarak, günümüze ulaşamamış ya da değişim geçirmiş olan uygulamaları belirleme yoluna gidilmiştir. Böylece ülkemizin her noktasında karşımıza çıktığı gibi, Manisa ve çevresindeki yok olan tarihsel-kültürel değerlerimiz tespit edilerek, günümüzdeki uygulamalara ışık tutabilmek konusunda belli bir katkı sağlanması da hedeflenmiştir.

The Ottoman Empire lands were the interest and attraction source for westerners since the 15th century. Almost everything that they saw in these lands was significant to be written or drawn for westerners who came to the Ottoman lands for diplomatic reasons primarily and for trading purposes. The number of artists and scientists, who came to the Ottoman lands along with the diplomats and merchants initially, increased gradually during the 18th and 19th centuries. Istanbul first and Izmir and the Western Anatolia after a short time and primary centers until the four borders of the Empire became the subject of the engravings and itineraries gradually. Manisa is one of the centers drawing interest of explorers. The explorers coming to the city including Edmund D. Chishull, Charles Texier, and Robert Walsh reflected their observations of the city in their itineraries. Furthermore, engravings about the city were made by artists including Cornelis de Bruyn, Thomas Allom, andOuthwaite. Geographical location, socio-cultural and economic situation of the city and description of the architectural structures and drawings in line with these take place in the itineraries generally. In this study with the title ‘Manisa in the Itineraries and Engravings’, the aspects of Manisa city and its architecture reflected in the itineraries and engravings of the western explorers and artists were discussed. In the light of the acquired data, perspectives of the western observers about Manisa city and architectural structuring were revealed. Moreover, the images in the engravings and the current states of the structures were compared, and their applications, which did not survive until today or went through changes, were determined. Hence, our historical-cultural values that vanished in Manisa and its environs like in any point of Turkey were determined and it was aimed to contribute to the clarification of the applications today.