Tiyatro, daha önce yaşanmış, şu an yaşanmakta olan ya da gelecekte yaşanması muhtemel olayların, bir izleyici topluluğu önünde sanatçılar tarafından canlandırılmasıdır. Tiyatronun diğer sanat dallarından ayırt edici özellikleri arasında bir momentuma, dinamizme, enerjiye ve canlılığa sahip olması gösterilebilir. Bu açıklamadan hareketle tiyatronun zamana ve mekâna bağlı kalmak zorunda olmadan yaşamın bizzat kendisini yansıttığı açıkça görülür. Çalışmada farklı yüzyıllarda, farklı coğrafyalarda yaşamış Nikolay V. Gogol ve Cevat F. Başkut bu minvalde ele alınmıştır. İki sanatçı da yaşadıkları dönemi en iyi aktarma aracı olarak tiyatroyu görürler, bu nedenle sanatçı kişiliklerini sahneye yansıtarak önemli oyunlar yazarlar. Çalışmada incelenecek eserlerden biri Gogol’ün “Müfettiş”, diğeri ise Başkut’un “Buzlar Çözülmeden” adlı oyunudur. Yazarlarının usta kalemleriyle kâğıda dökülen her iki oyun da kendi çağını kusursuz biçimde, adeta bir ayna misali yansıtır. Çalışmada hem o dönemleri daha yakından tanıtıp günümüze ışık tutmak hem de ülkelerarası ve kültürlerarası benzerlikleri açığa çıkarmak amaçlanmıştır. Bu amaca ulaşmak için karşılaştırmalı edebiyat biliminde kullanılan dış unsurlara bağlı inceleme ve eleştiri yöntemleri arasından sosyolojik ve tarihsel inceleme yöntemleri kullanılmıştır. Diğer yandan komparatistik inceleme yöntemlerinden hangisiyle çalışıldığından çok o yöntemin tutarlı olması ve belgelere dayanması önemli olduğu için somut çıkarımlara ulaşmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda her iki eserde toplumsal düzensizlik ana temasının altında sahtekârlık, düzenbazlık, yolsuzluk, yalancılık, dalkavukluk, rüşvet, kumar, adam kayırma gibi alt motifler araştırılmış ve birçok ortak benzer unsurlara ulaşılmıştır.

Theatre is acting of the events already experienced, the events being experienced today and the events that will probably be experienced in the future, in front of the audience by the actors. Among the distinguishing qualities of theatre, it’s properties of momentum, dinamism, energy and vitality can be indicated. From this point of view, it is clearly seen that theatre displays the life itself independently from time and place. In this study Cevat F. Baskut and N. V. Gogol, who maintained their lives in different centuries and different geographies, have been discussed in this manner. Both of the authors regard the theatre as the best way of transfering their eras, for this reason they write important plays by reflecting their artificer personalities to the stage. One of the works which will be examined in this study is Baskut’s play “Before the Thaw” and the other one is Gogol’s play “Inspector”. Both plays which were set pen to paper with artfully pens of writers perfectly reflect their eras like a mirror. In this study it is aimed both to shed light on “today” by presenting those eras more deeply and to reveal similarities between countries and cultures. In order to achieve this aim, sociological and historical examination methods from among examination methods based on external factors and criticism methods used within comparative literature studies were used. On the other hand, it was aimed at reaching concrete inferences since the method’s being consistent and documented are more important than which method of comparative examination techiques is used. In this context, within both plays under the main theme of social disorder, different sub-motives like fraud, deceptiveness, corruption, dishonesty, adulatory, bribery, gambling and favouritism have been investigated and several common similar facts have been found out.