Bu makalemizde Anadolu sahasında bilinmeyen, ancak Hazar’ın doğusunda yaşayan Türk soylu halklar arasında (Kırım ve Kazan Tatarları, Başkurt, Nogay, Kazak, Kırgız, Özbek, Altay, Karakalpak) oldukça yaygın bir şekilde anlatılan Edigey Destanında tespit ettiğimiz atasözleri incelenecektir. Tatar Türklerinin tamamıyla manzum olan tek epik anlatısı olarak Edigey Destanı kabul edilmektedir. Destanda olaylar İdil-Ural, Orta Asya, Kuzey Kafkasya ve Kırım olmak üzere oldukça geniş bir coğrafyada geçmektedir. Tatar halkı tarafından çok sevilen ve değer verilen destanda, Edigey’in, başta Toktamış olmak üzere düşmanlarıyla mücadelesi anlatılmaktadır. Cengiz Han soyundan olmasa da Altın Ordu devletine hükümdar olmayı başaran Edigey, 20 yıl boyunca devleti yönetmiştir. Moskova’yı kuşatarak Rusları vergiye bağlaması, onu Tatar Türkleri arasında haklı bir üne kavuşturmuştur. Anlatıcıları ozanlar olan destanların, toplumu etkilemesi, harekete geçirmesi beklenir. Bundan dolayı ozanlar söze güç katmak amacıyla çeşitli yollara baş vururlar. Bunlardan biri de hiç şüphesiz atasözleridir. Atasözleri, Türk edebîyatında oldukça önemli bir yere sahiptir. İlk söylendiğinde dinleyeni etkileyen ve sarsan bu kalıplaşmış ifadeler, muhatabına az sözle çok geniş manalar iletir. Çalışmamıza konu olan metin, Dr. Rüstem Sulti’nin Türk Soy Yayınları tarafından 1998 yılında basılan “Edige Destanı”dır. Eser yaklaşık 7000 mısradan oluşmakta ve Kırım-Tatarlarına ait bugüne kadar basılan en hacimli destandır. Çalışmamızda Edigey Destanında tespit edilen 48 atasözü incelenecektir. Tespit edilen bu atasözleri Türkiye Türkçesi atasözleri ve Kırım-Tatar atasözleriyle mukayese edilecektir.

In this article, the proverbs we detected in Edigey saga which is not known in Anatolian area but widely told in Turkish noble folks living in the East of Hazar (Tatar,Başkurt,Nogay,Kazak,Kırgız,Özbek etc.) will be examined.Edigay saga is accepted as Tatar Turks’ only epic telling that is completely in verse.In saga, events occur in a wide geography from İdil-Ural to Middle Asia , North Caucasia and Crimea.In this saga, loved and appreciated by Tatar people, Edigey’s battle with it’s enemies , primarily Toktamış, is narrated.Edigey ,who was able to be the sovereign of Altın Ordu even though he wasn’t a descent of Cengiz Han, managed to ruled the country for twenty years.Imposing a tax on Russia by besieging Moscow gave him a well earned fame among Tatar Turks.Sagas ,whose narrators are bards ( yıravlar ),are expected to affect and motivate people. Therefore bards try multiple ways to strengthen the words. One of these ways is undoubtedly proverbs.Proverbs have a significant place in Turkish literature.Affecting and shaking the hearer, these set phrases tells alot meaning with few words.The text which is the subject of this work is Dr. Rüstem Sulti’s “Edige Destanı” issued by Türk Soy Publications in 1998. The work is made up of approximately seven hundred verses and the biggest saga issued by Crimea-Tatars so far.In our work , forty eight proverbs detected in Edigey saga will be examined.These detected proverbs will be compared with Turkey Turkish proverbs and Crimea-Tatar proverbs.