İnsanlık tarihinin en eski ve eski olduğu kadar en acı ve kötü uygulamalarından birisi köleliktir. Kişiyi hürriyetinden yoksun bırakma ve emeğinin sömürülmesi olarak tanımlanabilecek olan kölelik ne kadar eskiyse kölelerin hürriyetlerine kavuşma arzusu başta olmak üzere diğer farklı sebeplerle efendilerinden kaçma girişiminde bulunmaları da o kadar eskidir. Bu çalışma esas itibariyle iki ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde kısaca Eski Yakındoğu olarak adlandırabileceğimiz coğrafyada kurulmuş olan bazı devletlerde kaçak kölelik ile ilgili kayıtlar incelenmiştir. Kölenin efendisinden kaçması bir suç olarak kabul edildiği için daha çok hukuk metinlerinde karşımıza çıkan bu kavramın neleri kapsadığı, kaçak kölelerin bulunması, sahiplerine teslim edilmesi, barındırılması, köle sahibinin köleyi bulana bir ücret ödemesi, kaçak köleliğin engellenmesinde alınacak önlemler, devletin bu konudaki fonksiyonları ve yaptırımları değerlendirilmiştir. İkinci bölümde ise Osmanlı Hukukunda kaçak kölelerin durumuna değinilerek, en azından coğrafi ve kültürel olarak kendisinden önce yaşamış olan devletlerin geleneklerini sürdüren Osmanlı Devleti’nde Üsküdar Kadılığının sınırları içerisine giren bölgede yakalanan kaçak köleler üzerinde durulmuştur. Belgelerin verdiği bilgiler ışığında Üsküdar’da yakalanıp mahkeme tarafından kayda geçirilen kölelerin milliyetleri, kim veya kimler tarafından yakalandıkları, fiziki özellikleri, üzerlerindeki kıyafetleri ve taşıdıkları eşyaları, kime teslim edildikleri ve kendilerine ne kadar nafaka bağlandığı, Sahiplerinin kim olduğu, nereden kaçtıkları ve eğer müddet-i örfiyeleri dolup satıldılarsa kime, ne kadara satıldıkları hakkında yorumlar yapılmıştır. Ayrıca belgelerin bize çok sınırlı bilgi verdiği konularda boşluklar doldurulmaya çalışılmıştır. Görülen o ki kaçak kölelerin kaydedilmesi ve uygulanan prosedür ile ilgili eski dönemlerde başlayan gelenek devletten devlete geçmiş ve Osmanlı Devleti de bu geleneği devam ettirmiştir. Bu açıdan bakıldığın da çalışmamız daha sonra yapılacak olan çalışmalar için faydalı olacaktır.

Slavery is one of the oldest and beside being old the crulest and the worst practice of the history of humankind. Slavery, which can be described as divesting one’s freedom and the exploitation of the labour force is old as flight attempts of slaves from their masters due to especially the desire of freedom with many other reasons. This study consists of two main sections. In the first section entries on fugitive slaves in some states of the region that is called Ancient Near East are investigated. Extent of the term, detection of fugitive slaves, their deliverence to their masters, their accommodation, the payment to the tracker of fugitive slaves, measurements to prevent running away, enforcements and practices of the states on the subject are evaluated according to records in legal documents as a result of states attitude against running away was a crime. In the second section the case of fugitive slaves in Ottoman law is mentioned. As maintaining a tradation of former states at least in a geographical and a cultural sense, fugitive slaves in Ottoman Empire, specificially in the jurisdiction of the Kadı of Üsküdar, is analyzed. Subjects like the nationalities of the fugitive slaves that is captured and legally recorded in Uskudar, their captors, appearances, their clothes and the items they carry, who they had delivered to, how much aliment they got paid, their owners, where they had escaped from, and if they had served their period by custom and sold, how much fee they had sold for is evaluated according to the documents. Furtheremore, some blank points on the subject which the documents lack to enlight are tried to disclosed. Apparently, recording the fugitive slaves and practices against them began with ancient periods and went through state to state and finally had past to Ottoman Empire. From this point of view our study will enlighten other ensuing studies.