Deylem asıllı Şiî bir devlet olan Büveyhîlerin, 945 yılından itibaren fiilî olarak Sünnî İslâm dünyasının merkezi olan Bağdad’a hâkim olmalarının siyasî güç dengesi ve mezhepsel açıdan doğurduğu sonuçlar, hem Abbasî Halifeliği hem de Büveyhî tarihi açısından oldukça güç bir dönemi temsil eder. Bu anlamda Bağdad’daki siyasî, sosyal, ekonomik ve askerî vaziyet oldukça hassas bir durum arz etmiştir. Özellikle iç güvenlik bağlamında kentteki Şiî-Sunnî çatışması ve Deylemli-Türk gerilimi Büveyhî iktidarı boyunca varlığını ve etkisini sürdüren en büyük problem olmuştur. Bunların haricinde kent güvenliği nokta-i nazarında başka sorunlar olmakla birlikte üçüncü büyük sorun olarak telakki edebileceğimiz husus, konumuzu teşkil eden ayyâr, şâtır, dâ‘ir ve hırsızların sebep oldukları problemlerdir. Farklı zamanlarda ve coğrafyalarda ehli fütüvvet (fityan) ile ilişkilendirilmelerine rağmen toplumun en alt tabakasını temsil ettikleri vurgulanan ayyâr ve şâtırlar ile benzer şekilde ayaktakımından kabul edilen dâ‘ir ve hırsızlar Büveyhî tarihi boyunca daha çok menfi dav-ranışlarıyla karşımıza çıkmaktadırlar. Nitekim Büveyhîler devrinde bunların isyanları ve sebebiyet verdikleri yağma, gasp, cinayet, hırsızlık, yangın, haraç alma vb. çok sayıda suç hâdiseleri ve kanunsuz eylemler kaydedilmektedir. Makalemizde Büveyhîler idaresindeki Bağdad’da çok sayıda insanın ölümüne yol açan, hem siyasî hem de sosyal ve ekonomik hayatı felce uğratacak olan ayyâr, şâtır, dâ‘ir ve hırsızların eylemleri şehir-kent güvenliği açısından ele alınıp irdelenecektir.

Buyids, were of Daylamite origine and shi‘ite, de facto begun to reign over Baghdad, the centre of the Sunnī Islāmic World since 945. In terms of balance of political power and denominational, its consequences represent a very difficult period as well as in Abbasid Caliphate and the Buyids history. In this sense, the political, social, economic and military situation in Baghdad became more fragile. Especially in the context of internal security, the Shi‘ite-Sunnī conflict and Deylamite-Turk tension in Baghdad have been the biggest problem that maintained its existence and influence throughout the ruling of Buyid. Apart from these, in spite of being other problems point of view city security, the problem that we can consider as the third big poblem are the troubles caused by ayyārs, shātirs, dā‘irs and thieves. Ayyārs and shātirs who was emphasized to having represented common peoples, although was associated with followers of futuwwa (fityān) at different times and regions, and likewise dā‘irs and thieves who was accepted commoners have been on the books with their negative behaviors during Buyids period. As a matter of fact, there are recorded their revolts and caused loot, extortion, murder, theft, fire and so on numerous criminal activity and illegal acts in that time. This article will focus on ayyārs, shātirs, dā‘irs and thieves activity which lead to the death of many people and made difficult both political and social and economic life in Baghdad under ruling of Buyids.