Seyahat yazıları, farklı yazı türlerinden beslenerek oluşur. Ancak başarılı eserlerin, bu eklektik yapıyı aşarak özgün bir yapı kurduğu söylenebilir. Deneme, hatıra, mektup ve edebiyat tarihi gibi türlerin üslup özelliklerini yansıtan seyahat yazıları; istatistik, coğrafya, iklim bilim gibi konusuna göre çeşitli disiplinlerden de yararlanabilmektedir. Bununla birlikte gezi yazıları, gözleme dayanan, görülen’in öne çıktığı metinler olması bakımından özgünlük taşır. Bu açıdan gören’in tecrübelerini yansıtan hatıralardan ayrılır. Seyahat yazıları, içeriğinde yer alan tarihî, kültürel, sosyolojik bilgileri açısından gerçekliği tartışılmakla birlikte sosyal bilimler açısından önemli veriler sunmaktadır. Osmanlı’nın son döneminde artarak gelişen seyahat türüne, Servet-i Fünun dergisinde Batılılaşma fikrinin paralelindeki bakış açılarıyla sıkça yer verilmiştir. Ahmet İhsan, hem Servet-i Fünun dergisinin yöneticisi olan bir yayıncı hem de gezilerini paylaşan bir yazar olarak seyahat türüne verdiği önemle dikkat çekmektedir. Servet-i Fünun dergisinde; başta Osmanlı coğrafyası içinde gerçekleştirilmiş, Avrupa, Amerika, Afrika, Asya ve Kutuplar bölgesini de kapsayan yüzü aşkın seyahat ve bunlarla ilgili gezi yazısı tespit edilmektedir Bu çalışmada, Ahmed İhsan Tokgöz’ün “Suriye'de Bir Cevelan” başlıklı gezi yazısı incelenmiştir. Tokgöz’ün metni Servet-i Fünun dergisinde yayımlanan ve dünyanın bütün coğrafyalarını kapsayan gezi türündeki eserleriyle birlikte önemli bir bütün oluşturmaktadır. Ahmet İhsan’ın kurucu ve yöneticisi olduğu Servet-i Fünun dergisinin 1891-1901 tarihlerini kapsayan gezi yazıları ile küresel bir kültürel, sosyolojik takip yaptığını söylemek mümkündür. Ahmed İhsan Tokgöz’ün “Suriye'de Bir Cevelan” başlıklı seyahat yazısı, 1890’lı yıllardaki Şam, Beyrut ve Kudüs şehirleri üzerinden, sosyo-kültürel bir takip ve tahlil imkânı sunmaktadır.

Travel essays take advantage of various sorts of writings. Nevertheless, only successful works can go beyond this eclectic structure and construct an authentic one. Not just reflecting styling features such as essay, memory, letter and literature in their content, travel essays also make use of different disciplines like statistics, geography and climatology. In addition, these essays embrace its authenticity as they are based on observation and put forward what is seen at first sight. This feature differentiates itself from memories that mainly reflect agent’s experiments. Despite its historical, cultural and sociological aspects of reality are critically debated, travel essays provide important information for social science literature. Travel essays in the late Ottoman period are mostly referred in the journal of Servet-i Fünun in parallel with the idea of Westernization. Ahmet İhsan, both pursuing the director of the journal and sharing his travel essays in those times, was considered to be a leading figure in the literature of travel essays. There are more than a hundred travel essays observed in the journal of Servet-i Fünun exploring Ottoman geography together with other parts of the world such as Europe, America, Africa, Asia and high latitudes. This study explores the travel essay “Suriye’de Bir Cevelan” authored by Ahmet İhsan Tokgöz, which constitutes harmony with his publications in the journal of Servet-i Fünun as well as other essays explaining all parts of the world. It can be said that Ahmet İhsan adopts a sociological tracing with his travel essays written throughout 1891 and 1901 in the journal, of which he was founder and director. The travel essay “Suriye’de Bir Cevelan” authored by Ahmet İhsan Tokgöz provides a sociocultural tracing and analysis of 1890s cities of Damascus, Beirut and Jerusalem.