Osmanlı İmparatorluğu’nda çok önemli görevleri ifa eden ilmiye sınıfı ve özellikle medrese teşkilatı ve müderrisler hakkındaki arşiv belgeleri daha çok XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren görülmeye başlanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’na kendinden önceki Türk-İslam devletlerinden tevarüs eden ve daha kuruluş yıllarından itibaren varlığına rastladığımız medrese kurumu ve müderrislik mesleğine ilişkin ilk bilgiler kroniklere, vakfiyelere, birtakım arşiv belgelerine ve bazı ulema biyografilerine dayanmaktadır. Medreseler ve müderrisleri hakkında temel kaynak olan kadıasker ruznamçeleri ve ruus defterleri XVI. yüzyılın ortalarından itibaren seri halde tutulmaya başlanmıştır. İncelememize konu olan defter ise Kanuni Sultan Süleyman döneminin başlarına ait olup 933 (1527) tarihlidir. Bu defter; dönemin Rumeli kadıaskeri olan Fenarizade Muhyiddin Çelebi zamanında kaleme alınmıştır. İki bölümden oluşan defterin ilk bölümünde; çoğu İstanbul’da olmak üzere Rumeli’deki medreseler ve burada görev yapan müderrislerin kısa biyografileri verilmiş; ikinci bölümde ise Rumeli medreselerinden münfasıl olan müderrislerin kim oldukları kaydedilmiştir. Defterin içerisindeki bilgiler ile başka bazı arşiv kayıtları bu defterin, bir kadıasker ruznamçesi olabileceğini akla getirmektedir. Bu haliyle bu defter; Rumeli kadıaskerliğinin medrese ve müderris kayıtlarını içeren ilk ruznamçesi olma özelliğini taşımaktadır. Sonuçta, defterin türü her ne olursa olsun, içerdiği bilgiler hem ulema biyografileri hem de Osmanlı ilmiye teşkilatı hakkında çok ayrıntılı veriler sunmaktadır. Bu bakımdan bu defter, konuya ilişkin erken dönemlere ait kaynak eksikliğini de telafi etmektedir.

The archives about the learned group (ilmiye) who carry out very important duties in the Ottoman Empire and especially the madrasa organization and the professors (mudarrises) began to be seen from the second half of 16th century. The first information about the madrasa institution and the profession of the mudarris, which had been inherited from the former Turkish-Islamic states to the Ottoman Empire, and which we have encountered since its establishment, is based on the chronicles, the foundation records, some archive documents and some of the ulema biographies. Kadiasker ruznamce registers and ruus registers that the main sources for madrassas and professors began to be kept in series from the middle of the 16th century. The register that we examine belongs to the beginning of Suleiman the Magnificent and is dated 933 Hijri (1527). This register was recorded during the time of kadiasker of Rumelia, Fenarizade Muhyiddin Celebi. The register is consisting of two parts. In the first part the madrasas in Rumelia that many of them including in Istanbul and short biographies of the professors working in these madrasas were given. In the second part, it was recorded that the professors dismissed from Rumelia madrasas. The information in the register and some other archival records suggest that this register may be a kadiasker ruznamce register. If it is so, this register is the first Rumelia kadiasker register containing the records of madrasa and professor.