Fatma Aliye tarafından kaleme alınan Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı, Ahmet Cevdet Paşa’nın hayatının ilk safhaları ile dönemdeki bağlantılı kişi ve olaylar hakkında bilgi vermektedir. Eser, yazarın tarihe dair yazdığı iki eserden biridir. Fatma Aliye Hanım ilk kadın romancı olarak bilinmesine rağmen muhtemelen Osmanlı döneminde tarih yazarlığı yapan ilk kadındı. Meşhur tarihçi, devlet adamı ve hukukçu Ahmet Cevdet Paşa’nın kızı olan Fatma Aliye, 1862’de İstanbul’da doğdu. Muhtelif hocalardan aldığı özel derslerle iyi bir eğitim sürecinden geçti. Öğrendiği Fransızca ile Batı’da yazılan eserleri takip etti ve çeviriler yaptı. Kadın sorunlarına eğilerek roman yazdı, köşe yazarlığı yaptı. Tarihçi bir babanın kızı olması ve babasından aldığı dersler, tarihle uğraşmasında etkili oldu. Tarihe dair eserlerini yazarken babası sayesinde çok az insana nasip olabilecek belge, bilgi, tecrübe birikimine sahipti. Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı, yazarın babasından dinlediği bilgiler, onun eserleri ve bıraktığı muhtelif evrakın kaynaklığı ile vücuda gelmiştir. Eser, ağırlıklı olarak Cevdet Paşa’nın kaleme aldığı Tezâkir’den yararlanılmış olsa da Paşa’nın hayatına dair başka yerde bulunamayacak detaylar vermesi bakımından ilgi çekicidir. Çalışmada Fatma Aliye’nin hayatına dair detaylara yer verildikten sonra kaynak kullanımı, tarihi olayların ele alınış biçimi gibi eserin çeşitli özelliklerine değinilmiş, bu arada Tarih-i Osmanî’nin Bir Devre-i Mühimmesi Kosova Zaferi-Ankara Hezimeti adlı diğer eseriyle de kıyaslamalara gidilerek tarihçiliğine dair çıkarımlarda bulunulmuştur.

The work entitled as Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı written by Fatma Aliye provides information about early stages of Ahmet Cevdet Pasha’s life and people and events related to that period. The work is one of two works written by the author on history. Although Fatma Aliye is renowned as first women novelist, she was possibly the first women who write history in Ottoman period. Fatma Aliye was born in 1862 as the daughter of Ahmet Cevdet Pasha, renowned historian, statesman, and jurist. She had a quality education by taking private tutorials from various teachers. She learned French and followed works produced in the West and made translations. She wrote novels and columns in newspapers particularly focusing on problems of women. Having a historian father allowed her to take tutorials from her father which in turn led her to study history. Thanks to her father, when writing history she had privilege of accessing documents, knowledge and experience. Ahmet Cevdet Paşa ve Zamanı was built around resources that include stories her father told, works of her father and various documents left by her father. Although the work is, to large extent, based on Tezakir written by Ahmet Cevdet Paşa, it is an interesting piece of work because it includes many details that cannot be found anywhere else. In this study, firstly details about the life of Fatma Aliye is provided. Then her work is analysed in terms of her use of sources and the way she deals with historical events. Afterwards, some inferences are carried out about Fatma Aliye’s historiography by also making comparison with her second history work, Tarih-i Osmanî’nin Bir Devre-i Mühimmesi Kosova Zaferi-Ankara Hezimeti.