XIX. Yüzyılda Tarikat-Siyaset İlişkisi: Nehrî Tekkesi Örneği

Author:

Number of pages:
53-78
Language:
Year-Number:
2016-Volume 11 Issue 21

Nakşbendî-Hâlidîliğin Türkiye, İran ve Irak ülkelerinde etkin olan Seyyid Taha Nehrî kolu, XIX. yüzyılın başlarında Hakkâri’nin Şemdinli ilçesine bağlı Bağlar (Nehrî) köyünde kurulmuş ve uzun bir süre faaliyetlerini devam ettirmiştir. Bölgeye Nakşbendîliği ilk getiren Seyyid Abdullah Şemdînî (ö. 1819-20) olsa da yetiştirdiği halifeleri ile kolu tesis eden ve yayılmasına öncü olan kişi, birâderzâdesi Seyyid Taha’dır (ö. 1853). Seyyid Taha’dan sonra oğlu Şeyh Ubeydullah (ö. 1883) döneminde ise Nehrî Tekkesi, siyasi bir kimlik kazanmış ve bundan sonraki faaliyetleri bu yönüyle öne çıkmıştır. 1925 Şeyh Said isyanıyla birlikte Nehrî Tekkesi’nin o dönemki postnîşîni olan Seyyid Abdülkadir (ö. 1925) idam edilince, oğlu Seyyid Abdullah Geylânîzâde (ö. 1967) tarikat merkezini İran Urumiye ve Mahabad şehirlerindeki tekkelere nakletmiştir. Kolun yayılmasında siyasi ve sosyal etkenlerle birlikte en etkili faktör, şeyhlere atfedilmiş özelliklerin yanı sıra tarikatı yaymada gösterdikleri çabalardır. Bu çabalar neticesinde kol, Türkiye’de Gayda, Küfrevî, Norşin, Arvâs ve Kelâmî dergâhıyla; İran’da Kemâlizâde, Nerzîveyî, Ermenibulâğ, Tikantepe ve Köhne Kale hânkâhıyla; Irak’ta Sûrsûre, Bârzân ve Şeyh Reşid Lolân tekkesiyle yayılmaya devam etmiştir. Nehrî Tekkesi Seyyid Taha döneminde klasik bir Hâlidî tekkesi olma özelliğini koruyarak siyasi alanda etkili olmuştur. Ancak Şeyh Ubeydullah döneminde tekke, siyasileşmiş ve bölgedeki sosyo-politik gelişmelerin merkezinde yer almıştır. Bununla birlikte Şeyh Ubeydullah Tasavvufi faaliyetleri ihmal etmemiştir.

Keywords


Sayyid Taha Nehrî branch of Naqshbandi-Khalidi which is affective in Turkey, Iran and Iraq, was founded in the early of XIXth century in Baglar (Nehrî), village of Shamdinan (Semdinli), town of Hakkari and it continued its facilities for a long time here. Though the first one who brought Naqshbandiyyah to the region was Sayyid Abdullah Shamdînî (d. 1819-20), his brother's son Sayyid Taha Nehrî (d. 1853) was the first person who established and spread the branch with the caliphs and the students who was trained by him. After Sayyid Taha in the period of Sheikh Ubaydullah Nehrî, lodge (d. 1883) gained a political identity and its subsequent activities came to the fore in this respect. In 1925, with the period of Sheikh Said Rebellion, as Sayyid Abdul Qadir (d. 1925) who was the leader (postnîşîn) of Takka of Nehrî (a sufi lodge) was executed, his son Sayyid Abdullah Gilanîzâde (d. 1967) was transferred to the center of sufi order to Urmia and Mahabad cities of Iran. As the results of efforts, Nehrî branch have continued to spread in Turkey with the lodges of Gayda, Kufravî, Norshin, Arvâs and Kalâmî; in Iran Kamâlizâde, Narzîvayî, Ermanibulâg, Tikantepe and Kohne Kale (khankah); in Irak with the lodges of Sûrsûra, Bârzân and Sheikh Raşid Lolân.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 1,217
Number of downloads 446

Share

Journal of Turkish Studies
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.