Bu araştırmanın genel amacı, bir sanatçı ve düşünür olarak Tebrizli Muhammed Hüseyin Şehriyar’ın eğitim anlayışını ortaya çıkarmaktır. Nitel araştırma desenindeki bu çalışmada veriler doküman incelemesi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma için disiplinler arası yaklaşım kaygısı güdülerek konuyla ilgili değişik bilim alanlarında yapılan araştırma ve yayınlardan literatür taraması yoluyla veri toplanmıştır. Veriler kütüphane ve arşivlerden, makale, gazete yazısı, fotoğraf ve internet kaynakları kaynakçada sıralanan kitaplardan Şehriyar’la ilgili, onun eğitim anlayışını merkeze alarak taranıp derlenmiştir. Araştırmada kullanılan veriler, ikincil (yargısal) veri niteliğini taşımaktadır. Toplanan veriler benzer konuları inceleyen farklı kaynaklarla kontrol edilerek geçerlilik sınaması yapılmış, iç tutarlılık yönünden değerlendirilip güvenilirliği sağlanmıştır. Bu araştırmada şairin anadili olan Azerbaycan Türkçesi ile yazdığı ve Farsçadan Azerbaycan Türkçesine çevrilen şiirlerinden Şehriyar’ın eğitime ilişkin görüşleri ortaya konmuştur. Şehriyar’ı biçimlendiren koşullar, almış olduğu eğitim, gözleyip algıladığı dünyanın gidişatı, bir sanatçı olarak onun eğitim konusunda da görüşler geliştirmesine ve bu görüşlerini şiir sanatının incelikleriyle ortaya koymasına vesile olmuştur. Şehriyar çocukluğunda çevresinden güçlü bir geleneksel-yerel-milli bir kültür eğitimi almış ve özdeğerlerinin farkında bir kişi olarak evrensel kültüre katkı yapmıştır. Şehriyar bilimsel ve millî nitelikte bir eğitim önermektedir. Ona göre eğitimsizlik yıkım, felaket, çöküş, cehalet, ihanet, sorumsuzluk ve ahlaksızlığa yol açan insanlaşma noksanlığıdır. Noksanlığı tamamlamanın çaresi olarak insanların bilimsel bir eğitimden geçmesi gerektiğini savunur. Bilgisizliğin önlenmesi ve daha çok içinde bulunulan çağın geçerli bilimsel-felsefi bilgisine sahip olmayı önerir ve bunun okullarda edinilmesi gerektiğini dile getirir.

The overall objective of this research is to reveal the educational understanding of Mohammed Hussein Shahriar of Tabriz as an artist and philosopher. The data were analyzed using the method of document review within the study herein which has the design of a qualitative research. Harboring the concerns for interdisciplinary approach, the research data were collected from the researches and publications made in different fields of science pertaining to the subject by means of literature scanning. Data with regards to Shahriar were scanned and compiled from libraries and archives, articles, newspaper articles, photographs and the books web sources whereof were listed in the bibliography focusing on his educational understanding. The data used in research have the feature of a secondary (judgmental) data. Validity examination of the collected data was performed by checking them through different sources examining similar issues and they were assessed from the aspect of internal consistency and their reliability was ensured. In this study Shahriar's opinions on education were demonstrated by extracting them from his poems which he wrote in Azerbaijani Turkish, his mother tongue and from those translated from Persian to Azerbaijani Turkish. The conditions which comprised the formation of Shahriar, the education he received, the world's state of affairs which he observed and perceived, as being an artist led him to develop views in the field of education as well and to exhibit such views through preciosity of the art of poetry. Shahriar received a strong traditional-local-national culture from his environment in his childhood and contributed to the universal culture as a person being aware of his values. Shahriar proposes a scientific and national education. According to him lack of education is lack of being an human causing destruction, disaster, collapse, ignorance, betrayal, irresponsibility and immorality. He defends that the human beings should undergo a scientific education as a remedy for completing such deficiency. He proposes the prevention of ignorance and mainly having current scientific-philosophical knowledge of the epoch and expresses that it should be obtained in school.