Bilindiği üzere, önce Türkiye’de başlatılan ve sosyal-siyasal özellik kazanan dili saflaştırma ve basitleştirme gâyesi; XX.yüzyılın başında Rusya ve Kafkas’ta yaşayan Türk aydınları arasında da yayıldı. Tatar Cedidlerini Orta Asya ve Türkistan aydınları örnek aldılar. Neticede, dil meselesi onların da önemli konusu oldu. Ortak edebî dili geliştirme yolları ve kaynakları üzerine tartışmalı yazılar basılmaya başladı. Türkistan Cedidleri bin yıldır kullanılagelen geleneksel edebiyat yerine yeni, laik bir edebiyat yarattılar. Yeni edebî türleri (piyes, hikâye, roman, gazetecilik ve b.) Özbek edebiyatına kazandırdılar. Geleneksel edebî şekil olan aruzun yanında parmak ölçüsünde de eserler vermeye başladılar. Bununla, parmak ölçünün genişçe yayılmasına ve şiirde önemli bir şekil olarak kalmasına zemin hazırladılar. Ekseri edebiyat ilminde XIX.yüzyılın sonu XX.yüzyılın başında ortaya çıktığı ileri sürülse de bu edebiyatın resmen şekillenmesi Fıtrat’ın Münazara (1909)‚ Sayha (1911) ve Seyyahi Hindi (1912) eserleriyle ilgilidir. Cedidler dil politikasında birçok ıslahatları gerçekleştirdiler. Dilbilimsel zevk (dil estetiği) konusunda köklü değişimlere gittiler. Bilindiği üzere, edebi dilin gelişmesinde sosyal-siyasal ve ekonomik koşullar dış etken, dilbilimsel zevk (dil estetiği) de iç etken sayılır. Cedidler iç etken olan dilbilimsel zevke ayrı bir önem verdiler, sosyal dilbilimsel zevki şekillendirmek ve geliştirmek için bazı gâyeleri ileri sürdüler, Türkçede bulunan Arapça ve Farsça kelimelerden vaz geçmeye çalıştılar. Bu dönemde Özbek dilbilimine ait terim ilmi şekillendi ve gelişti. Edebî dil; esas itibarıyla doğal dil olan halkın canlı konuşma diliyle geliştirildi. Birtakım eğitimsel-kültürel, bilimsel edebî kurumlar ortaya çıktı. Böyle kurumlardan biri de “Chig’atoy gurungi”dir. Verimli bir faaliyet gösteren kurum Türk halklarının kültürü, sanatı, tarihi ve dili konusunu ciddi olarak araştırdı. “Gurung” üyeleri olan Fıtrat, Çolpan, Elbek, Batu gibiler Özbek edebî dilinin saflığı için mücadele verdiler ve böylece Özbek millî kültürünü geliştirmeye çalıştılar. Cedidler Özbek millî edebî dili, yazısı, imlâsı, alfabesini yaratmak gibi zor, aynı zamanda hayırlı vazifeyi üstlendiler ve şu işleri gerçekleştirdiler: Özbek dilinin önemli teorik meseleleri çözümüne ulaştırıldı, Özbek edebî dilinin gelişme yolu belirlendi, imlâ kuralları geliştirildi, yazı mükemmelleştirildi, Özbek dilbilimi bilim dalı olarak ortaya çıktı ve geliştirildi, Özbek dilinin sosyal-siyasal konumu yükseltildi, Özbek dilinin kelime dağarcığı yenilendi ve zenginleştirildi, Özbek millî edebî dili şekillendi.

In this article some peculiar features of Uzbek Jadid poetic works are analyzed; the lingual, contextual and stylistic features of metaphors are studied, the study of metaphors in Uzbek philology is assessed, the skillful usage of metaphors by Uzbek Jadid writers by absorbing the words such as native land, nation, freedom and education is defined. The development of the time, the change of socio-cultural and scientific mind, demands us to look at the history of Uzbek literature and its progress stages as well as the language of written sources from the new point of view and illuminate them in accordance with the historical trend. Includingly, studying Jadid’s literature and its linguistic features by using modern methods, thoughts and scientific methodological ways; revealing its historical importance in the development of Uzbek literal language and using the results of the researches in creating independent mind is the demand of our time. It is very crucial to study the works of Jadid’s representatives such as Abdurauf Fitrat, Abduhamid Chulpan, Muhammadsharif Sufizade, Karimbek Kamiy, Siddiqiy-Ajziy, Sirojiddin Sidqiy, Abdulhamid Majidiy, Is`hoqkhon Ibrat, Elbek, Botu and research on the purist movement which appeared at that time, the penetration of Turkish language, reveal the idea of going back to “Chigatay” language and its influence to Jadid literature, identify their hard work in enriching the vocabulary of Uzbek literal language. Jadids took responsibility of such a hard, complicated and at the same time kind work of creating the alphabet, the spelling, writing of Uzbek national literal language. They fulfilled the following tasks: important theoretical matters of Uzbek literal language were solved; the way of the development of Uzbek language was defined; the spelling rules were worked out; the writing was advanced, the subject of Uzbek linguistics was realized and developed; the socio-political position of Uzbek language was increased; the lexical content of Uzbek language was renewed and enriched; the national literal Uzbek language was formed.