Performans değerlendirmesi, değerlendiriciler açısından bakıldığında başkaları ile ilgili yargılamalar yapmak amacıyla kullanılan sürekli bir bilgi işleme süreci olarak görülmektedir. Performans değerlendirmesini zihinsel bir süreç olarak ele alan bilişsel yaklaşım, değerlendiricilerin performansla ilgili yargılarını nasıl oluşturduklarını ortaya koymakta ve değerlendiricilerin bilişsel yapılarını ve karar verme sürecini daha iyi anlamamızı sağlamaktadır. Ayrıca bu bilişsel yaklaşım değerlendirme sürecinde değerlendiricilerin insani özelliklerinden kaynaklanan hataların varlığını ortaya koyarak bu hataları “psikometrik hatalar” olarak kavramsallaştırmaktadır. Bahsi geçen değerlendirme hatalarının doğru bir biçimde anlaşılabilmesi, bu hataların minimize edilmesi ve değerlendirmelerin etkinliğinin arttırılabilmesi ancak konuya bilişsel bir bakış açısıyla yaklaşılması ile mümkün olabilmektedir. Çünkü insan davranışını daha iyi anlamamızı, açıklamamızı ve tahmin edebilmemizi sağlayan bu yaklaşım sayesinde, performans değerlendirmeleri ile ilgili karmaşıklığın azaltılmasının, değerlendirme sistemlerinin daha iyi hazırlanmasının ve değerlendiricilerin daha objektif ve doğru puanlar vermelerinin yolunun açılacağı öngörülmektedir. Bu bağlamda uluslararası literatürde birçok araştırmaya konu olan bilişsel yaklaşım, psikoloji ve yönetim disiplinlerinin ortak bir çalışma alanı olarak önemli bir akım oluşturmuştur. Ancak Türkiye’deki akademik literatür incelendiğinde disiplinler arası bu konunun gözden kaçırıldığı ve konuya hak ettiği ilgi ve önemin henüz verilmediği görülmektedir. Yapılan bu teorik çalışma ile performans değerlendirmede değerlendiricilerin bilişsel bilgi işleme sürecinin; gözlemleme, kategorileme, depolama, geri çağırma ve karar verme aşamalarından oluştuğu ve bu sürecin psikometrik hatalara kaynak teşkil ettiği gerçeği ortaya konulmuştur. Aynı zamanda ülkemiz akademik literatüründe sistem ve değerlendirici hataları ana başlıkları altında incelenen performans değerlendirme hatalarının gelecek çalışmalar için psikometrik hatalar bağlamında da yeni bir açılımla ele alınması için gerekli teorik dayanaklar sunulmuştur.

Performance appraisal, in the viewpoint of rater, is seen as a continuous process of information processing in order to make judgements about others. The cognitive approach that considers performance appraisal as a cognitive process, shows how raters make their judgements about performance and provides a better understanding for raters’ cognitive structure and decision making process. Besides, this cognitive approach conceptualize the errors occurred from raters’ human nature in the process of appraisal as “psychometric errors”. Ability to correctly understand, minimize aforementioned errors and improve effectiveness of appraisals can be achieved only by approaching the subject with cognitive perspective. Because of this approach that helps us to understand, explain and predict human nature in a better way, it is predicted that complexity of performance appraisals will be reduced, appraisal systems will be prepared more effectively and raters will be able to appraise more objectively and accurately. In this regard, the cognitive approach discussed in numerous studies in the international literature, started a strong trend as an interdisciplinary area of psychology and administrative sciences. However, it can be seen that in Turkish literature this interdisciplinary subject is overlooked and could not get the attention and emphasis it deserves, yet. In this theoretical study, it is presented that the cognitive information process of raters in performance appraisal is consisted of observation, categorization, storing, recalling, and decision making stages and this process is the source of psychometric errors. Also, the theoretical basis were stated for that the performance appraisal errors considered in the frame of system and rater errors in Turkish academic literature should be addressed with a new point of view as psychometric errors in oncoming studies.