Bugüne kadar Türkçe ve Özbekçeüzerine birçok mukayeseli araştırma yapılmıştır. Lakin Türkçe ve Özbekçede nezaketi paralinguistik (dil ötesi) yönünden mukayeseli bir şekilde ele alan özel bir çalışma gerçekleştirilmemiştir. Bu makale Türkçe ve Özbekçede nezaket anlatan paralinguistik olayların mukayeseli çözümlenmesi konusunu ele almaktadır. Bu çalışmada kullanılan materyal otantik metinler, sözlükler ve özel izlenimlere dayanmaktadır. Paralinguistik alanda el hareketlerinin baş hareketlerinden daha aktif olduğu görülmektedir. Özellikle, kinetik (işaretlerle, hareketlerle) konuşmada düşünce ve duyguları ifade etmede kolun her bölümünün-dirsek, bilek, el ve parmakların- kendine göre bir işlevi vardır. Nezaket yansıtan baş ve el hareketlerini kapsayan paralinguistik olayların bazıları üzerinde durularak açıklamalar yapılmıştır. Sözkonusu paralinguisik olaylar Türk ve Özbek kültürü, tarihi, dili ve karşılıklı ilişkilerinde büyük önem taşımaktadır. Nezaket yansıtan hareketlerin çözümlemesi, hareketlerdeki saygının, yaş, cins, mevki ve durum gibi sosyal faktörlere bağlı olduğunu göstermiştir. Bununla birlikte, nezaket açısından Türkiye Türkçesi ve Özbekçe paralinguistik olaylarda ortak, benzer ve farklı özelliklere sahiptir. Farklı yönler detaylarda göze çarpar. Ayrıca, ele alınmış olan paralinguistik olayların tümü sözlüklerde deyim olarak kaydedilmiştir. Ele alınan deyimler baş ve el hareketlerini göstermekle birlikte bazen bir birini tamamlar. Sözlükte yer almamış olan deyimler ise konuşmada sıkça kullanılır. Bu daha çok Özbekçede göze çarpmaktadır. Nezaket yansıtan paralinguistik olayları araştırmak ve incelemek, dilbilimi alanındaki çalışmalara önemli derecede katkı sağlayacaktır.

The present article considers of the paralinguistic representation of the category of politeness by Turkish speakers in corporation with Uzbek. The comparative study is based on analyses of the authentic materials collected from fixion in Turkish and Uzbek, lexicological works, observations on native speakers behavior. The main attention in the article is given to the important paralinguistic representation like head and hand motions; they play the significant role in the Turkish and Uzbek language culture and communication. The analyses of paralinguistic representation of politeness show the close relationship between representation and social parameters like age, gender, position, situation etc. There is a quite number of paralinguistic representation peculiarities in Turkish and Uzbek which tells that there are common and different points in this representations. The difference is in details. Moreover almost all peculiarities of the representation are given in lexicographic works of the comparing languages as idiomatic expressions, the majority of which is expressions with words: head and hand. It illustrates close relationship between linguistic and extra linguistic attitudes. Moreover not the all expressions are included in the dictionaries. Some idiomatic expressions are still in oral speech use (for example in Uzbek). Knowing of paralinguistic representation of politeness is very important thing inter language communication.