Şirâzî’nin Divânı; Sadî’nin Gülistân’ı ve Mevlânâ’nın Mesnevî’sinden sonra en çok okunan ve gerek özü ve içeriği gerekse de biçimsel özellikleri ile Klasik Türk edebiyatını derinden etkileyen eserler arasındadır. Böylesine büyük bir öneme sahip olan bu eser üzerine pek çok şerh kaleme alınmıştır. Bu makalede Hâfız Divânı’nın şumâ redifli ikinci gazeline Osmanlı şerh geleneğinin önemli şârihlerinden Şem’î, Sûdî ve Vehbî Konevî tarafından yapılan şerhleri; tercüme ve şerh usulü açısından karşılaştırılacak böylelikle her şârihin eserlerini oluştururken benimsedikleri tercüme ve şerh metodu ortaya konmaya çalışılacaktır. Ortaya koydukları ürünler incelendiğinde her üç şârihin de eserlerini birbirinden farklı tercüme ve şerh uygulamalarıyla kaleme aldığı görülmüştür; Sûdî ve Konevî’nin şerhlerini açıklama yönü ağır basan şerhler içerisine, Şem‘î’nin şerhini ise aktarma yönü ağır basan şerhler içerisine dâhil etmek mümkündür. Bu farklılığa sebep olan etkenlerin başında şârihlerin yetiştiği sosyal ve beşerî çevre koşulları, almış oldukları eğitim ve sahip oldukları kültürel birikim, şerhi yazış amaçları ve hitap etmek istedikleri okuyucu kitlesi etkili olmuştur. İncelememizde şârihlerin uyguladıkları şerh planları ana hatlarıyla verildi daha sonra incelemeye konu olan kaynak metnin her beytinin erek metinlere aktarımı; orijinal metnin aktarımı, kaynak metnin tercüme edilişi, kaynak metne yapılan yorumlar, kaynak metinde yer alan kelimelerin gramatikal analizlerinin yapılması ve anlamlarının verilişi başlıkları altında incelendi. Bu inceleme sonucunda aynı metne yapılan şerhlerin genel yanlış kanının aksine birbirinin tekrarı olmadığı her birinin farklı amaçlar ve ihtiyaçlar doğrultusunda oluşturulduğu ve yazarının şahsî düşünce ve üslûbunu barındırdığı görüldü. Makalede işlenecek konuya bir ön hazırlık olması ve konunun daha iyi anlaşılmasını sağlamak amacıyla tefsir, tercüme ve şerh kavramları hakkında bilgi verildi ve bu kavramlar arasındaki ilişki ağı belirlenmeye çalışıldı. Ayrıca kaynak metnin yazarı Hâfız-ı Şirâzî ve incelememize konu olan Hâfız şârihlerinin hayatı ve Hafız Divânı’nın şumâ redifli ikinci gazeli hakkında bilgi verildi.

Literature, is the most read work after Sadî’s Gulistân and Mevlânâ’s Mesnevi and both with its essence and content, and its stylistic qualities it is among those works that affected Classical Turkish Literature deeply. Many sharhs (commentaries) have been written about this work that has such a great importance. In this article sharhs to the second ghazal with the repeated voice “şumâ” in the Divan of Hâfız done by important poets of Ottoman sharh tradition Şem’î, Sûdî and Vehbî Konevî will be compared in terms of sharh methods so it will be tried to state the methods each poet used to practice while creating their works. When their works are analyzed it seems three of the sharihs (commentators) have written their works with more different translation and sharh practices than each other; it is possible to list Sûdî’s and Konevî’s sharhs within the explanatory sharhs and of Şem’î’s are from which is mostly quotative. The environment where sharihs (commentators) were born into, their education and cultural accumulation, their aim in writing the sharh and the audience they want to address have been primarily effective in this difference. In our analysis the plans that sharihs (commentators) practiced are outlined and then it is analyzed by giving titles as transference of the source text to the target texts; transference of original text, translation of source text, commentaries about the source text, grammatical analysis of the words and their meanings. Consequently, contrarily to the misunderstandings about the sharhs of the same text it is seen that they are not the repetition of each other and they are practiced with the different aims and needs, included personal opinions and methods of its author. For preliminary preparation and to make the subject clear the terms tafsir, translation and sharh are explained and relation network among these terms is tried to be stated. Also, it is informed about the author of the source text Hâfız-ı Şirâzî and as subjects of our analysis, biography of Hâfız sharihs (commentators) and the second ghazal of the Divan of Hâfız with the repeated voice “şuma”.