Türkçedeki Ünlülerin Formant Frekans Değerleri Ve Enkliz “Ses”Olayı

Author:

Number of pages:
689-712
Language:
Year-Number:
2015-Volume 10 Issue 16

Türkçe, yapısında bağımsız kelime kökleri ve bunlara getirilen son ekleri ile bitişken bir dildir. Konuşma dilinde ahenk ve armoniyi gözetir ve bunu, kelime kökleri ile ekler ve kelime ile diğer kelimeler arasındaki uyumları gerçekleştirerek sağlar. Türkçede, köklerle eklerin birleşmesi sırasında önce gelen ses, sonra gelen sesi kendisine benzetir. Biri ince biri kalın sesli iki kök birleşerek tek bir kelime oluşturduğunda ise önce veya sonra gelen ses değil, genellikle anlamı baskın olan ses, diğer sesi kendisi gibi yapar. Dilde buna enkliz adı verilir Enkliz, ünlülerin baskın ses özelliklerini baskın olmayan seslerin özellikleri yerine geçirme biçiminde ve seslerin nicel ve nitel değerlerine bağlı olarak gerçekleşir. Bu sebeple, birleşen kelimeler için fonetik bir durum ve fonolojik bir sonuçtur. Enkliz birleşen ve bitişen-kelimelerde söz konusu olduğu için bir yönüyle ortografik bir husustur. yazımı da ilgilendirir. Birbiriyle birleşmeyen ve bitişik yazılmayan kelimeler de enkliz olmaz Türkçe biçimbirimler için enkliz ile enklitik aynı değildir. Enklitik bağımsız bir kelimeyle mana taşıyıcı varlık olan “de, mi ile,” gibi bazı klitiklerin birleşmesi ile oluşur, ikinci kelime ile sınırlı kalır. Enkliz ise en az iki kelimenin kelime-kelime düzleminde birleşmesi ile gerçekleşir, bu sebeple hem birinci hem ikinci kelimede görülür. Enklizin gerçekleşmesi için kelimelerin birincisi ile ikincisinin ünlüleri arasında kalınlık ve incelik yönünden fark olması ve birleşme sırasında bu ses farklılıklarının ortadan kaldırılarak kalınlık incelik uyumunun sağlanması gerekir. Enkliz ses uyumu bulunan diller için söz konusudur, bu bakımdan Türkçe için karekteristiktir. Türkçedeki ünlülerin formant frekans (biçimlendirici) değerlerinden yararlanılarak yapılan değerlendirmeler, enklizle ilgili anlamlı sonuçlar verir. Türkçenin muhtelif dönemlerine ait eski ve yeni birleşik ve bitişik kelimeleri üzerinde, ünlülerin Barka çevrilmiş F1-F0 ve F3-F2 formant frekans değerlerinden yararlanılarak yapılan bu örneklemli incelemede, kelimerin enklizi doğrulayan anlamlı sonuçlar verdiği belirlenmiştir

Keywords


Turkish, in its structure has independent word roots and suffixes that are attained to them, is an agglutinating language. It takes into account the harmony and coherence and provides this by establishing a harmony between word roots, suffixes, and other words. In Turkish, during the combination of roots and suffixes first voice resembles the second voice to itself. When two roots, with a front vowel and a stay vowel combines to form a word, in general, it is not depending on being the first or the second voice, the dominant voice resembles the other one to itself. This is called “enclise” in language. Enclise occurs by switching the dominant vowel voice charecters with non-dominant ones and this takes place in accordance with qualitative and quantitative values of voices. As a result of this, enclose is a phonological result and phonetic case for combining words. Enclise is an orthographical matter because it occurs in connecting and contiguous words. It is also related to grammar and spelling. There can not be any enclise within non-connecting and non-contiguous words. Enclise and enclitic is not same for Turkish morpheme. Enclitic is formed by connecting an independent word with a meaning carrier clictics like “de”, “mi” or “ile” and it is limited to the second word. On the other hand, enclise is formed by connecting at least two words within the word-word space, that’s why it can be seen in both first and second word. In order enclise to occur, there must be a difference between first and second vowels in terms of being first or stay vowels and during the combination process this difference must be eliminated and the compliance must be ensured. Enclise is a fact for languages that has a sound integration, and thus it is a crucial characteristic for Turkish. Evaluations that derives from the formant frequency values of the vowels in Turkish gives meaningful results about enclise. This study, based on a sampling analysis made use of the vowels F1-F0 and F3-F2 formant frequency values that are converted to barks to investigate new and old compound and contiguous words from several periods of Turkish Language attained significant results.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 1,389
Number of downloads 529

Share

Journal of Turkish Studies
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.