Bu çalışmanın maksadı Eğin kazası özelinde 19.yüzyılın ikinci yarısını kapsayan ve literatürde iç göç olarak adlandırılan nüfus hareketlerini irdelemektir. Bu zaman diliminde Osmanlı taşrasındaki bir kazada yaşanan iç göç olgusunun boyutlarının hangi düzeyde olduğunun ortaya koymayı hedeflenmiştir. Eğin kazasında yaşanan iç göç iki boyutludur. Bunlardan ilki Eğin kazasına yönelik göçler, diğeri ise Eğin’den dışa yönelik göçler şeklinde görülmektedir. İç göçe konu olan nüfus, arşiv kayıtlarında “yabancılar” şeklinde tanımlanmaktadır. Nüfus hareketleriyle alakalı Osmanlı arşivlerindeki en derli toplu kayıtlar nüfus defterleridir. Bu gerekçeden dolayı çalışmada kullanılan arşiv kaynaklarının çok önemli kısmını, son döneme ait nüfus defterleri oluşturmaktadır. Bilindiği üzere, 1831’den sonra yapılan nüfus sayımlarında devletin sınırları içerisindeki Osmanlı tebaası olan veya olmayanların tespiti maksadıyla birçok sayım yapılmış ve bunun doğal sonucu olarak nüfus defterleri ortaya çıkmıştır. Çalışmada bu arşiv koleksiyonunda Eğin kazasına ait bir adet yabancıların kayıtlarının tutulduğu defter ile mukayese yapmak maksadıyla yine benzer tarihlerde Erzincan’da bulunan yabancılara ait diğer bir nüfus defterine bakıldı. Ayrıca Eğin’den dışa yönelik göçleri tespit edebilmek için ise diğer nüfus defterlerine ve ihtiyaç hâsılı oldukça diğer arşiv kayıtlarına da müracaat edildi. Yabancılara ait nüfus defterleri bizlere, yabancıların yaşlarını, nereden geldiklerini, etnik veya dini yapılarını, hangi işle meşgul olduklarını, nerelerde barındıklarını, fiziksel özelliklerini ve bu nüfus miktarlarının merkez ve köylere göre dağılımına dair önemli bilgiler sunar. Diğer nüfus defterleri ise yukarıdaki bilgiler ilave olarak Eğin’de meskûn nüfus miktarı, kaza dışına göçlerin miktarı ve nerelere göç ettiklerine dair daha birçok bilgiyi bize sunmakta ve veriler çalışmamızın içerik ve sınırlarını belirlemektedir. Diğer taraftan iç göçlerin Eğin kazasının demografik yapısını hangi boyutta etkilediği, kazadan iç ve dışa doğru göçlerin hangi boyutta olduğu ve göçün gerekçeleri çalışma kurgumuzun diğer parçasını oluşturur. Defterlerden elde edilen verilerin daha iyi anlaşılması için ihtiyaç hâsıl oldukça, tablo ve grafikler kullanıldı. Çalışma kısaca üç kısımdan oluşur, giriş kısmında iç göç olgusu, bu nüfus hareketine karşı merkezi yönetimin bakış açısı ve ne gibi önlemler aldığı izah edildi. Bunun peşi sıra kullanılan nüfus defterlerinin tanıtımı ve kritiği yapıldı. Daha sonra Eğin kazasındaki iç göç olgusu üzerinde duruldu. Sonuç kısmında ise metin içerisinde bahsedilen bulgular genel başlıklar halinde sunuldu.

The purpose of this study is not investigating the external migrations, immigrations and mass migrations due to natural disasters observed densely in various periods of the Ottoman Society. The main purpose of this study is examining the population movements that are called as domestic migrations in the literature that covers the second half of the 19th Century specifically in Eğin Town. It is also aimed that the level of the domestic migration occurring in a town in the countryside of the Ottoman State in this time period is revealed. The domestic migration occurring in Eğin Town had two dimensions. The first one was the migration towards Eğin Town, and the other one was the migration from Eğin Town. The population that is the subject matter of the domestic migration is defined as the “foreigners” in the archives. The most regular registers in Ottoman Archives are the ones on the population movements. Based on this fact, the vast majority of the archives used in the study consists of the registry of births of the latest period of the Ottoman State. As it is well-known, census applications were performed after 1831 in order to determine the population who were the citizens of the Ottoman State and who were not; and as a natural result of this, the registries of births appeared. In this study, one registry book in which the foreigners in Eğin Town were recorded was used, and another registry of birth in which the foreigners in Erzincan were registered belonging to the similar dates was also examined for comparison purposes. In addition, other registries of births and archives were also referred to determine the migration directed towards other towns from Eğin when needed.