Deyimler, iki veya daha çok kelimeden oluşan, içerikleriyle anlatımı ve ifadeyi daha etkili ve zengin kılan genellikle mecazlı sözlerdir. Orta Asya’dan beri temizliğe büyük önem veren Türk milleti bunu edebiyatına ve diline de yansıtmış, kendi söz varlığının bir ürünü olan deyimlerinde de temizlikle ilgili sıfatları, araç-gereç adlarını veya hareket adlarını ya temel ya da mecazî anlamlarıyla kullanmıştır. “Ağzı pis”, “ak pak”, “aydan arı, günden(sudan) duru”…, “saçını süpürge etmek”, “el yıkamak” gibi deyimlerimiz bunu örnekler. Kullanılan kelime genelde, deyimlerimiz içerisinde temel anlamlarından uzaklaşmış, örneğin: ak, açık, kara, pis gibi sıfat görevli sözcükler şu deyimlerde ruhî temizliği ya da kirliliği izah edecek bir mana içerisinde kullanılır olmuştur: “Alnı açık”, “alnı açık, yüzü ak”, “alnının akıyla”, “ağzı kara”, “ağzı pis”… Ele aldığımız deyimler farklı şekillerde biçimlenmiştir. Bir kısım deyimler; cümle(kar yağdı, iz (pislik) örtüldü), bir kısmı tamlama(temiz araba), bir kısmı ikileme(salkım saçak, karman çorman) şeklindedir. Bir kısım deyimler iki yargılı ve uyaklıdır(aydan arı, günden duru). Deyimlerin birçoğu bir yardımcı fiil ve mastar ekiyle çekimlenmiştir (elini sıcak sudan soğuk suya sokmamak, sabun köpüğü gibi sönmek, saçını süpürge etmek, su dökmek, su dökünmek, suya sabuna dokunmamak, suyu bulandırmak…) Bu çalışmada, farklı şekillerde yapılandırılmış bu deyimler, temizlikle ilgili dikkat çekilen detaylara göre sınıflandırılarak incelenecektir.

Idioms, consisting of two or more words, the expression of which makes it more effective and rich in content and expression is usually figurative words. Turkish people who give important on cleaning since central asia, showed it on language, also used adjective and goods, verbal names that are about cleaning in idioms. For example: “Ağzı pis” (dirty mouth), “ak pak”(white pure), “aydan arı, günden(sudan) duru”( clean than moon, limpid than water)…, “saçını süpürge etmek”( doing hair like a broom), “el yıkamak” (washing hand)… the word that is used in idioms, usually has a new mean that is different than basic mean of it. For example: the adjectives like ak(white), açık(open), kara(black), pis(dirty)… explain psychological cleaning in these idioms: “Alnı açık”(open frontal), “alnı açık, yüzü ak”(open frontal, white face), “alnının akıyla”(with white frontal), “ağzı kara”(black mouth), “ağzı pis”(dirty mouth)… Expressions are formed in different ways, we have dealt with. A number of statements; phrase ( profit oil, trace (dirt ) were covered “kar yağdı, iz (pislik) örtüldü”) , some phrases ( clean car “temiz araba”) , part of the dilemma ( cluster fringe, higgledy-piggledy “salkım saçak, karman çorman”) position. One part is a two- judgmental and rhymed phrases ( month bee, wait a day “aydan arı, günden duru”). Many of the statements an auxiliary verb and the infinitive has inflect the additional (hand to shut the hot water, cold water, to go out like soap bubbles, to cleaner hair, pour water, to touch, to touch the soap into the water, to cloud the water “elini sıcak sudan soğuk suya sokmamak, sabun köpüğü gibi sönmek, saçını süpürge etmek, su dökmek, su dökünmek, suya sabuna dokunmamak, suyu bulandırmak”...). In this study, the statements were be examined and classified according to drawn attention to details regarding cleanliness and than we have achieved these results: 1. Most of the concepts of statement they said the figurative cleansing way. Cleansing attributes officials about the words, actions, or the necessary equipment for cleaning names transferred to explain the different cases. Our statement also cleaning of various sizes (spiritual, dressing and space, body) is reflected. Concepts that likened transferred between objects and shapes, colors, execution of the movement, establishing relations of aspects such as smell or taste is provided değişmecel expression. 2. Whatever the direction of the word used in the statement as explained analogy for cleaning, as the man who welcomed the overall vision, hot, color, odor, etc. cleaning of direction, purity, chastity... symbolize expressions (flowers, white, wash, stops, bee, girl... ), while pollution of symbols used in described the statement in shape, color, act as evil, symbolizing the sadness, unpleasant, unacceptable, condemned (black dust, smell, street cleaner, dirty, widow ...) are expressed. Even according to the degree of pollution, the statement also contains coarse words (shit, shit ...) 3. Cleaning statement that explains the majority of the old Turkish many words as you live the way we see have had to change the sound: arı< arıg, sili