Zazaca, Türkiye’deki nüfus oranına göre Türkçe ve Kürtçe’den sonra en çok konuşulan üçüncü dil konumundadır. Hint Avrupa Dil Ailesinin Kuzeybatı İranî grubuna mensup olarak kabul edilen bu dil, kesin bir oran olmamakla birlikte, 4 milyon insanın anadili olarak kabul edilmektedir. Daha çok Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi’nde konuşulan bu dil, Bingöl ve Dersim başta olmak üzere; Elazığ, Diyarbakır, Sivas, Erzincan, Bitlis, Muş, Adıyaman, Şanlıurfa gibi illerdeki belirli ilçelerde ağırlıklı olarak konuşulmaktadır. Güçlü bir sözlü geleneği ve hafızası olan bu dil, yazı ile ilk olarak 19. yüzyılın son çeyreğinde tanışmıştır. Cumhuriyet tarihinin ilk 50 yılı uzun bir suskunluk dönemi olarak geçirilmiş ve hiçbir yazılı eser verilmemiştir. 2000’li yıllardan sonra ivme kazanan Zazaca yazını, günümüzde çok iyi bir oran olmasa dahi, yıllık ortalama 30-40 eser vermektedir. Hint-Avrupa dil ailesine mensup olan Zazaca, UNESCO’nun son yıllarda yayımladığı dil raporlarına göre; kaybolma tehlikesi altında olan dillerden biridir. Anadolu’nun kültürel çeşitliliğine ve coğrafyasına ayrı bir renk katan Zazaca’nın yok olma tehlikesi altında olması; bazı tarihi, kültürel ve siyasi nedenlere bağlanmaktadır. UNESCO, dillerin yok olma tehlikesi altında olup olmadığını belirlemek için bazı yöntem ve ölçütleri kullanmaktadır; ayrıca UNESCO yok olma tehlikesi altında olan dillerin, yok olma risklerini de yine farklı gruplara ayırmaktadır. Bu çalışmada, UNESCO’nun dilin mevcut durumunu belirleyen ölçütlerine göre Zazaca’nın bugünkü durumu irdelenecek ve geleceği değerlendirilecektir.
Zazaki is the third mostly spoken language in Turkey considering the population of the different ethnicities. Zazaki, which belongs to the Northwestern Iranian languages of the Indo-European language family, is known relatively as the native language of 4 million people. Mosty spoken in the Eastern Anatolia Region of Turkey, Zazaki is heavily spoken in the city centres and towns of Elazığ, Diyarbakır, Sivas, Erzincan, Bitlis, Muş, Adıyaman and Şanlıurfa, and in Bingöl and Dersim foremost. Zazaki, which has a strong oral tradition and recollection introduced literature first in the last quarter of the 19th century. The first fifty years of the Republic Period of Turkey were quietness times for Zazaki and no literature was produced. The literature gained acceleration after the 2000s and 30-40 works are produced annually. Zazaki is one of the endangered languages according to the UNESCO reports published in recent years. The endangeredness of Zazaki, which colours the cultural and geographical
By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.
