XX. yüzyılın ortalarından başlayarak dünya edebiyatında mit ve mitoloji tefekküre dönüş süreci süreklilik kazanmıştır. Bu, mitin kendini savunma, canlı bulunma ve daima yenilenme tabiatıyla bağlıdır. Sanatsal metinde de mitoloji imge ve motifler eserin esas ve alt katıdır. Mevzu ve düşüncenin bu alt katlardaki süsleyiciliğin sayesinde güçlenmesi sanatsal metnin mevcut ideolojilerden daha çok beşeri özelliğiyle seçilmesine imkan sağlıyor. Mit ve edebiyatın bütünleştiği sanatsal edebiyat örnekleri çağdaş edebiyat biliminde “mitopoeziya”, “mitosentrik eser”, “mitojen edebiyat”, “magik reazlizm” gibi terimlerle izah olunsa da, teorik çalışmaların ekseriyetinde E.Meletinski’nin “mitopoetika” kavramı daha makbul sayılmıştır. XX. yüzyıl Azerbaycan edebiyatında mit motifleri ve mitoloji imgelerin sanatsal metnin terkip hissesi şeklinde ortaya çıkışına ilişkin süreç kendine özgün çizgileriyle seçilmektedir. Bu açıdan sözünü ettiğimiz asrın başlarında mitoloji motifler ve imgeler esere kendi orijinal fonksiyonlarıyla dâhil oldukları halde 50’li ve 60’lı yıllarda yazarın kendi düşüncesinin iletilmesinde bir vasıtaya dönüşmüşlerdi. Mevlut Süleymanlı’nın “Göç” ve “Şeytan” isimli eserlerinde olduğu gibi “Yel Ahmet’in beyliği” isimli eserinde de mit, sanatsal metnin içinde yaygın olarak görülmektedir. Eserde Yel Hamit ve onun “bir yüzü ağlayan, bir yüzü gülen” kadını, oğlu Yel Ahmet ve onun sarıkızla bağlantısı bulunan kadını Sarıca, Yel aşiretinde yenice doğan erkek çocuklarının ayaklarının altına kelebek tozu süren karı da tek bir mitoloji zaman içinde devran sürmektedirler. Somut bir zaman ve mekan göstermeyen yazar, sanatsal metine bir de tasavvuftan gelme unsurlar eklemektedir. Bu, zaman zaman Nesimî’den sunulan mısralarla öne çıksa da, Yel Hamit’in hayata geçirdiği âyin ve ritüellerle bütünlük kazanıyor. Makalede mitoloji düşüncenin teorik meseleleri ve M.Süleymanlı’nın “Yel Ahmet’in beyliği” isimli eserinde işlenmiş motif ve imgelerin dâhilî katında gizlenen mitoloji süsleyicilik araştırmaya tabi tutulmuştur.

Since the middle of the twentieth century in the world literature, myths and mythological thinking gained great intensity. They are associated with self-defense, wildlife and always renewable nature of myths. Mythological characters and motifs are the main focus and this is evident in the lower layer in the literary texts too. The strengthening of the theme and idea by means of the ornamentation of these lower layers creates conditions for connection with human nature rather than existing ideologies. Literary examples which combines myths with literature are expressed in modern literature studies under the terms “mythopoethry”, “mythocentric work”, “mythogen literature” and “magic realism”. But E.Meletinsky’s “mythopoetika” concept has been considered as more acceptable in most theoretical works. In Azerbaijani literature of XX century, the performance of mythological motifs and images as a part of the literary text portray distinctive characteristics. From this point of view, if during the beginning of the mentioned century mythological motifs and images were reflected into text with their original functions, in the 1950’s and 1960’s, the delivery of the author’s idea became prominent. In Mowlud Suleimanli’s narrative “The Lordship of Yel Ahmad” myths also branched out in literary text as in other narratives of the same author (“Migration” and “Satan”). In this literary work, Yel Hamid, his wife, whose “one face is crying and one face is laughing”, their son, Yel Ahmad and his wife Sarija, who had a commitment with Sari-kiz (The Yellow girl) cult and an old woman who rubbed butterfly powder to six feet of newborn boys of Yel tribe, circulates in the single mythological period. The author, who did not define the time and place, added to his text the elements from Sufism. In some cases this was shown in Nesimi’s hemistiches, but eventually the latter gained unity with ceremonies and rites of Yel Hamid. In this article, theoretical issues of mythological thinking and mythological ornamentation which were hidden within motifs and images of Mowlud Suleimanli’s narrative “The Lordship of Yel Ahmad” were investigated.