Devletler için her dönem insan kaynaklarının ve malî imkânların tespiti büyük önem taşımıştır. Osmanlı Devleti de daha kuruluş döneminden itibaren gerçekleştirdiği bütün fetih hareketlerinde, iç ve dış politikalarında hatta uyguladığı iskân siyasetinde bu iki unsuru her zaman göz önünde bulundurmuştur. İç kaynaklardan azamî ölçüde yararlanmak amacıyla nüfus, arazi ve vergi tahriri yapmıştır. XVI. yüzyıldan itibaren yeni fethedilen yerlerin dışında devletin bütününü ilgilendiren geniş tahrirler yapılmamıştır. Ancak bölgesel tahrirler, XVIII. yüzyıla kadar sürmüştür. Modern anlamda nüfus sayımları ise XIX. yüzyılda gerçekleştirilmiştir. Bu dönemde merkezileşme, yeni kurulmuş olan modern orduya asker temini gibi hususlar imparatorluğun ekonomik ve insan kaynaklarını tespitini zorunlu hale getirmiştir. Bu sayımlarda elde edilen verilerin kaydedildiği nüfus defterleri bölgenin demografik yapısı hakkında önemli bilgiler içermektedir. Bu çalışmada 1841 yılında Kastamonu Vilayeti’ne bağlı Sinop Sancağı dahilinde yer alan Ayandon Kazası’nın nüfus yapısı analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede Müslüman ve Gayrimüslimlerin nüfusu, hane sayıları, fizikî özellikleri, yaşları, kullandıkları isimler ve lakapları tespit edilmiştir. Ayrıca özür ve askerlik durumları ile nüfus hareketlerini görmek de mümkündür. Bu defterlerde Gayrimüslimlerden alınan cizye vergi nispeti de belirtilmiştir. 1841 yılı öncesi nüfus sayımlarında olduğu gibi burada da kadın nüfus kayıt altına alınmamıştır. Gerek Müslüman, gerekse diğer halkın yaş gruplan aşağı yukarı benzer bir dağılım göstermekte, en fazla nüfus çocuk denilebilecek yaşlarda bulunmaktadır. Yaş ilerledikçe nüfus azalmaktadır.

The detection of human resources and financial facilities play an important role for states. The Ottoman state has kept an eye on two spheres in his conquest even from the very early beginning of the state and in his domestic and international policies along with the settlement regime. The Ottoman state held census, land registers and taxation in order to get benefit from the increasing surplus of the revenues. The land registers had not been applied on every part of Ottoman lands except in the fields of newly conquered lands in 16th century. However, the local land registers had been applied until the 16th century. Nevertheless the census records in the modern aspect were held in 16th century. In this period (of 19th century) those programs of centralization and recruitment have forced the state to detect the imperial sources of human and fiscal areas. In the census record notebooks can be obtained very important information about the population structure of where the census was held. In this study the structure of population of Ayandon district in the sub-province (sandzjack) of the Kastamonu province is aimed to scrutinize. Therefore, Muslim and non-Muslim census records, the numbers of households, profile remarks, ages, their names along with their knick names have all been detected. Moreover, it is possible to see people’s excuses (that hinders the i