Azərbaycan Dilində Qoşa Sözlərin Fonetik Xüsusiyyətləri

Author:

Number of pages:
77-83
Language:
Year-Number:
2014-Volume 9 Issue 6

İkilemelerde bileşenlerin uyum içinde olması önemli hususlardandır. Genellikle ikilemeler ifade bakımından uyumlu olan sözlerin birleşmesiyle oluşur. Bu uyum ikilemelere tonlama ifadesi vermekle birlikte, hem de parçalarının sözcüksel-anlamsal açıdan kavuşmasına hizmet ediyor, onların dilde kalıcılığını sağlıyor. Azericede ikilemelerin fonetik niteliğinin verilmesi bileşenlerin uyumu, onlarda hecelerin oranlılığı, parçalarının uyumu, bu birimlerin vurğusunun belirlenmesi vb. konuların gözden geçirilmesiyle ilgilidir. Çağdaş Azericede ikilemelerin büyük bir kısmında aliterasyon, yani bileşenlerin başlangıç seslerinin tekrarı olayı gözlenir. İkilemelerde uyum yaratan araçlardan biri de asonans, yani aynı veya benzer ünlü seslerin tekrar edilmesidir. Eğer aliterasyonda uyum bileşenlerde başlangıç sessizlerin tekrarı ile oluşuyorsa, konsonans sonraki sessizlerin uyumu ile ahengi sağlar. Bileşenler arasında öne çıkan iç aliterasyonun yanı sıra onların diğer birimlerle sıkı bağlantısını sağlayan dış aliterasyon da gözlenir. Bu durumla daha çok ikilemelerin katılımıyla oluşan deyimlerde karşılaşırız. İkilemelerde genellikle bileşenlerin son sesleri veya son heceleri kafiyelidir.Bu birimlerde uyum, aslında bileşenlerin ses içeriğine bağlı olmadan da, dilin kendi özelliklerinden, onun eklemeli dil olma niteliğinden, yani birleşmeyi oluşturan benzer köklere aynı morfolojik formantların eklenmesi sonucunda oluşabilir. Bazen sessiz harflerdeki genel artikülasyon özellikleri onların uyak olarak görev almasına olanak sağlar ve sonuçta bileşenlerde zahiri uyum oluşur. Azericede ikilemelerin uyumluluğu bileşenlerde hecelerin sayısı ve türleri ile de sıkı sıkıya bağlıdır. Öyle ki, ikilemelerin büyük çoğunluğu aynı sayılı ve benzer hecelere sahip bileşenlerden oluşur.

Keywords


Phonetic harmony in pair words is one of the main features. Usually pair words are formed by the joining of words that are consonant to each other. Such consonance both lends them intonation expressiveness and causes lexical-semantic joining of their components and contributes their long existence in the language. Phonetic description of the pair words in the Azerbaijani language is connected with consonance of the components, symmetry of their syllables, rhyme of their components etc. Most of the pair words in the Azerbaijani language is accompanied by alliteration, that is the repetition of identical or similar consonants, normally at the beginning of words. Alliteration deals with consonant sounds. The vowel –sound equivalent is assonance, the repetition of vowel sounds. Consonance is characterized by the repetition of the same consonants. It shouldn’t be confused with assonance, which is the repetition of vowel sounds. There is both internal and external alliteration between components that supports their stable connection with the other units. In pair words the end sounds of components or end syllables are usually rhymed. The rhyme of these units doesn’t depend on sound composition of components. It is connected with the peculiarities of the language, its agglutinative nature and can be formed as a result of addition of similar morphological elements to similar roots. Sometimes common articulation peculiarities of consonants makes it possible to function as rhyme and as a result outward sound harmony forms in the components. In the Azerbaijani language the sound harmony of pair words is connected with number and kinds of syllables in the components. Thus most pair words consist of the components that consist of the same number and similar syllables.

Keywords

Article Statistics

Number of reads 707
Number of downloads 367

Share

Journal of Turkish Studies
E-Mail Subscription

By subscribing to E-Newsletter, you can get the latest news to your e-mail.