Bu çalışmamızda Osmanlı Devleti’nden bugüne kadar uzanan ve uluslararası arenada önemli bir yer teşkil eden Ermeni meselesi ve manda konusunda hazırlamış olduğu raporda kendi adıyla anılan General Harbourd’un Anadolu izlenimlerini yansıtmaya çalıştık. Bilindiği üzere Osmanlı-Rus Savaşı olarak adlandırılan 93 Harbi, Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı Anadolu halkında büyük kayıplara ve kargaşaya yol açmıştır. Yılların getirdiği sosyo-ekonomik yorgunlukla birlikte emperyalist devletlerin Ermeniler üzerindeki tahrik edici tutumları, Anadolu’nun doğusunda öncelikle Ermeni isyanlarının başlamasına neden olmuştur. Mevcut kaos ortamında Osmanlı Devleti, 1915 yılında Ermenilerin de içinde bulunduğu tehcir kararını uygulamak durumunda kalmıştır. Ermeni tehciri sonrası Anadolu’da yaşanan tüm gelişmeler emperyalist devletlerin algısına göre dünya kamuoyunda şekillendirilmiştir. Buna göre Ermenilerin Ruslarla işbirliği yaptıkları, Osmanlı Devleti’ne karşı işedikleri suçlar görmezden gelinerek tüm dünyada Ermenilerin masum gösterilmesi amaçlanmıştır. Bu amacın gerçekleşmesi için gerek Avrupa’da gerek ABD’deki basın yayın organları sürekli propagandaya yönelik Osmanlı Devleti’ni karalayan yayınlar yapmaya başlamışlardır. Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik çıkan Osmanlı Devleti, yumuşak karnı durumunda olan Ermeni meselesi ile her daim karşılaşmak durumunda kalmıştır. Dünya barışında katkıda bulunmak amacıyla Paris’te toplanan Müttefik devletler, ABD’nin mandasında Ermeni devletinin güçlendirilmesini teklif etmişlerdir. Bu mesele üzerine oluşturulacak komisyonlardan biri olan General Harbourd heyetinin Anadolu incelemeleri; dünya kamuoyunun sadece Ermenilerin perişanlığı noktasında yaptığı propagandaların karşısında Anadolu halkına nasıl haksızlık yapıldığını da ortaya koymaktadır.

This study aims to investigate the Armenian question, which has been on the international agenda since Ottoman times, as well as General Harbourd’s impressions of Anatolia contained in the report on mandate drawn up by the same. As known, the 93 War also known as Russo-Turkish War of 1877-78, Balkan Wars, and the First World War caused tremendous losses and chaos in Anatolia. Besides the years-lasting socioeconomic destruction, imperialist states’ provoking influence on the Armenian triggered the Armenian rebellion originating from the eastern Anatolia. As a consequence of the chaotic atmosphere at that time, the Ottoman State put into force the Deportation Law also including the Armenian in 1915. All developments that emerged in Anatolia after the Armenian deportation were shaped in the world’s public opinion in line with the perception of imperialist states. Accordingly, the objective was to present the Armenians as innocent regardless of their cooperation with the Russians and their crimes committed against the Ottoman State. For this purpose, the press both in Europe and USA started its releases that would defame the Ottoman State for a continual propaganda. Defeated in the First World War, the Ottoman State always confronted the Armenian question as its weak part. The Allied Powers proposed strengthening of the Armenian State under mandate of the USA when they convened in Paris to promote the world peace. General Harbourd commission, among others, was set up to investigate the issue. Whereas there were widespread pro-Armenian propagandas in the world’s public opinion, the Harbourd Commission reveals the unfair side of the issue for Anatolian people.