Toplumun kültürel özellikleri ve eğilimleri doğrultusunda biçimlenen deyim aktarmaları, dilin anlatım gücünü arttırmakta birlikte sözcüklerin çok sayıda yan anlam kazanmasını da sağlamıştır. Türlü dillerde farklı biçimleri örneklenen bu anlam olayında; aktarmanın ön koşulu niteliğindeki benzerlik ilişkisinin kurulmasıyla kimi varlıkların biçim, renk, işlev vb. özellikler çerçevesinde, birbiri yerine kullanımı ve birbiri ile adlandırımı gerçekleşmiştir. Türkiye Türkçesinin söz varlığında yer alan deyim aktarması örnekleri, karşıladığı kavramlar açısından geniş bir yelpazeye sahiptir. Bu örneklerin türlü bitki, hayvan, alet, eşya, hastalık, renk, yiyecek, nitelik, durum vb. için kullanıldığı; kimi deyim aktarmalarının ise ayrıntıya inerek buğday türü, ekmek türü, para birimi, metal ya da tahta parça, çıban, sivilce gibi kavramları karşıladığı görülmektedir. Bu çalışmada, hayvan adlarının organ adlarıyla ya da vücut bölümlerine ilişkin adlarla oluşturduğu deyim aktarması örneklerinin Türkiye Türkçesinin söz varlığındaki örnekleri belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla başta Türkçe Sözlük (TDK 2011, DD 2012 vd.) ve Derleme Sözlüğü (TDK 1993) olmak üzere konuyla ilgili kaynaklar, Anadolu ve Rumeli ağızlarına ilişkin çalışmalar, terim sözlükleri, çevrim içi sözlükler taranmıştır. Çalışmamızda örneklenen deyim aktarmaları, karşıladığı kavramlarla birlikte hayvan adlarına göre alfabetik olarak sıralanmış; bu örneklerin yörelere, alanlara ve kaynaklara göre değişebilen söylenişlerinin, yazımlarının ve anlamlarının tümü, değerlendirmeye alınmıştır. Belirlenen örneklerin Türkiye Türkçesinin söz varlığındaki kullanımları; eş anlamlılık, çok anlamlılık ve eş adlılık açısından özellikleri; sözcüklerle kavramlar arasında kurulan benzerlik ilişkisinin niteliği ve örneklerde gözlenen ilişkilendirme boyutu gibi konular üzerinde durulmuştur. Çalışmanın sonunda, belirlenen örneklerin hayvan adlarına ve organ ya da vücut bölümlerine ilişkin adlara göre düzenlenmiş dizinleri verilmiştir.

Metaphors, shaped through society’s cultural characteristics and tendency along with increasing the expressive power of language also has provided words to have many connotation. In this event of meaning that shapes differently in any language, by constructing the relation of resemblance, which is a prerequisite for metaphrase, it has occurred that some entities substitute and refer to each within the specifications of shape, color, function and etc. Samples of metaphor that in the Turkish vocabulary has a wide variety in terms of notions that they meet. It is seen that some of these samples are used for kinds of plants, animals, instruments, stuff, diseases, color, food, qualification, situation and etc. and some of these going into details, are used for notions like some species of wheat, bread type, currency, metal or wooden parts, blain, pimple. In this article, it is aimed to determine samples of metaphor formed by the animal nouns together with organs or body parts in Turkish vocabulary. For this purpose, being in the first place the Turkish Dictionary (TDK 2011, DD 2012 et al.) and Compile Dictionary (TDK 1993), relevant resources, studies about dialects of Anatolia and Rumelia, glossaries, online dictionaries are searched. Sampled metaphors that in our study are ranked in alphabetical order by name of animals and notions that meet; all phraseology, spellings and meanings of these samples which may vary according to areas, region and resources of utterance are evaluated. It is focused on issues like usage of the samples in Turkish vocabulary, features in terms of synonymy, polysemy and homonym, characteristics of the relation of resemblance built up between words and notions and binding aspect that observed in the samples. At the end of the study, it is given indexes of determinated samples arranged by names of animals and organ or related to body parts.