Atatürk’ün ölümünden sonra gelen yıllarda Türk düşünce hayatında görece bir hareketliliğin başladığını söylemek mümkündür. Özellikle 1945 sonrası dönem Cumhuriyet’in modernleşme anlayışına ve uygulamalarına ciddi tepkilerin yükseldiği yıllar olmuştur. Bu uygulamalara muhalif olan düşünür ve yazarlar, kendilerini farklı kanallar aracılığıyla, özellikle de dergilerde ifade etme olanağı bulmuşlardır. Bu çalışmada, Cumhuriyet’in muhafazakar aydınlarının tarihe ilişkin farklı yaklaşımları İnönü Dönemi’nin önde gelen dergileri olan Çığır, Hareket ve Büyük Doğu’da yer alan yazıları ışığında değerlendirilmiştir. Cumhuriyet’in muhafazakar aydınlarının ortaya koyduğu tarih anlayışının, 1980’lerin resmi ideolojisi olan Türk-İslam Sentezi’nin ve onun ürünü olan resmi tarihyazımının altyapısını oluşturduğu bu çalışmanın temel iddiaları arasında yer almaktadır. Genel anlamıyla Cumhuriyetçi muhafazakarlar, yönetici kadronun Cumhuriyet’i yakın geçmişten kesin bir kopuş eksenli değerlendiren, köktenci ve yukarıdan aşağıya modernleşme yaklaşımına karşıydılar. Bu bakımdan muhafazakarlar, Türk milletinin bugüne kadar yok sayılan kendine özgü tarihsel ve kültürel değerlerini yeniden ortaya koymayı amaçlamışlardı. Tarih anlayışları büyük ölçüde modernleşme yaklaşımları doğrultusunda şekillenen muhafazakarlar temelde süreklilik içinde evrimi savunduklarından; referans alıp benimsedikleri geçmiş, Cumhuriyet’in görmezden geldiği Selçuklu ve Osmanlı tarihi oldu. Bu aydınlar, kültürel ve geleneksel değerlerle uyumlu, aynı zamanda Türk milletinin tarihsel ve coğrafi bütünlüğünü sağlayan Anadolu’ya özel olarak odaklanan bir tarih anlayışının uyandırılması için çaba harcamışlardı. 1950 ve 1960’lar boyunca Türk sağını siyasal ve düşünsel anlamda besleyen temel kaynaklar ise; Yahya Kemal, Peyami Safa, Mehmet Akif, Necip Fazıl, Nurettin Topçu gibi dönemin önde gelen muhafazakarların eserleri olmuştur. 1980’den sonra resmiyet kazanacak olan Türk-İslam Sentezi’nin oluşumunda bu muhafazakar düşünürlerinin toplum tahayyüllerinin ve ileri sürdükleri tarih anlayışının büyük etkisi bulunmaktadır.

During the years following the death of Atatürk, a relatively mobility has begun in Turkish intellectual life. Especially the post 1945 period was years which serious reactions towards Republican modernization understanding and its implications were increased. These opponent intellectuals expressed themselves through various channels, specifically the journals. In this study, different approaches of Republican conservative intellectuals towards history were analyzed in light of Çığır, Hareket and Büyük Doğu; prominent journals of the İnönü Era. One of the core claims of this study is that the historical understanding of conservative intellectuals constituted the basis for the Turkish-Islamic Synthesis which would be the official ideology and historiography of 1980s. Generally speaking, Republican conservatives were against the “top-down” modernization perception of the ruling cadre which was based on a clear break from the recent past. In this sense, they aimed to reveal the genuine historical and cultural values of Turkish nation which was ignored by then. Historical understanding of the conservative intellectuals was largely shaped by their modernization approach. Since they defended evolution within continuity, the past they internalized was Seljuk and Ottoman history which Republic overlooked. The primary political and intellectual resources of the Turkish right through 1950s and 60s were the works of prominent conservatives of the period as Yahya Kemal, Peyami Safa, Mehmet Akif, Necip Fazıl, Nurettin Topçu. Sociological and historical perception of these conservative intellectuals would have a significant impact on the formation of Turkish Islamic Synthesis which would be officialized in 1980s.