Tanzimat dönemi yazarlarından Ahmet Midhat (1844-1912)’ın Nevm ve Hâlât-ı Nevm adlı eseri 1298 (1882) yılında yayımlanmıştır. Söz konusu eser bilimsel araştırmalar ışığında yazılmış, bilgilendirici ve edebiyat dışı bir eserdir. İnsanın hemen hemen her hâlini konu edinen eserler yazmış olan Ahmet Midhat, bu eserinde de uyku ve uykunun hallerinden bahseder. Eser iki ana bölümden oluşmaktadır; ilki “Nevm” ikincisi ise “Hâlât-ı Nevm”dir. İki ana bölüm de on bir bölümden oluşmaktadır. Yazar, ilk olarak uyku ve ölüm arasındaki farka değinerek giriş yapar. Uykunun asıl uyanıklık ve asıl uyanıklığın uyku sayılıp sayılamayacağını açıklar. Ahmet Midhat’a göre insanın uyanıklığı mevcut işin dışındaki işlerden soyutlanmakla mümkündür. Buffon ve Descartes’ın düşüncelerine yer vererek uykunun fizyoloji bilimince neden meydana geldiğini anlatır. İnsan vücudunu makineye benzeterek insanın uyku esnasında vücutta meydana gelen fiziksel olaylara ve vücudun ertesi gün için kuvvet topladığına değinir. Sunî rüyanın nasıl meydana gelmekte olduğunu ve uyuyanlara sunî rüya gösterilmesinin mümkün olup olmadığını anlatır. Formey’in düşüncelerinden yola çıkarak organlardan ziyade hissin önemini vurgular. İnsanın zihninde olmadığı halde gördüğü şeylerin kuruntudan kaynaklandığını belirtir. Farklı araştırmacılardan yararlanarak kâbusun meydana gelme sebeplerini aktarır. Araştırmacılara göre düzgün rüya görme şartlarının neler olduğunu aktarır. Rüyaların meydana gelme sebeplerini ve rüya yorumunu kişinin kendi yapması gerektiğini belirtir. Hafızada mevcut olanların veya kuruntunun sebep olduğu rüyalar dışında başka şeylerden meydana gelen rüyalar da vardır. Uyku esnasında meydana gelen sayıklamaktan bahseder. Sonrasında Voltaire’in düşüncelerine yer vererek somnambülizm yani uyurgezerlikten bahseder. Ayrıca sayıklamak ve uyurgezerlik arasındaki farka değinir. Son olarak, uyku ve uyku hallerini özetleyerek eserini tamamlar.

Nevm ve Hâlât-ı Nevm, the work of Ahmet Midhat (1844-1912) who is one of the writers in Tanzimat period was published in 1298 (1882). The work was written in the light of scientific researches, it is full of knowledge and out of literature. Ahmet Midhat who wrote many works whose topics are all the situations of human , mentions about sleep and somnolence in this work. The first is “Sleep”, the second is “Sleep States”. Two main parts consist of eleven parts. Writer mentions about the difference between sleepness and death at the entrances, he explains whether the sleep can be awareness and the awakeness is sleep. According to Ahmet Midhat, awakeness of a person is possible with isolating himself from other works. He mentions why sleep occurs according to physiology science by giving place to the ideas of Descartes and Buffon. He likens the human body to a machine and he touches on the physical changes in the human body and its collecting power for the other day while sleeping. He tells about how the dream occurs and whether it is possible to demonstrate artificial dream to a person. According to Formey’s thoughts, he focuses on the importance of feelings not to the organs. He indicates that everything a person sees without being in his mind are caused by delusion. He investigates why the nightmares occur by the help of different researchers. He talks about what conditions are needed for proper dreaming according to the researchers. He says that the reasons for the occurrence of dreams and their interpretations are depend on the person himself. There are many dreams which occur different from those present in the mind or those because of delusion. He mentions about talking while sleeping. At the end, he talks about somnambulism which is walking while sleeping by giving place to the ideas of Voltaire. Moreover, he talks about the difference between sleepwalkers and talking while sleeping. he ends his work by summarizing sleep and sleep states.